Commissiedebat Arbeidsongeschiktheid, brief aan de VC voor SZW van de Tweede Kamer

Geachte dames en heren,

 

Woensdag 20 maart spreekt u in uw commissie over arbeidsongeschiktheid. Middels deze brief willen we u een aantal aandachtspunten meegeven en in het bijzonder de oproep om met urgentie in te grijpen bij de achterstanden in de sociaal-medische beoordelingscapaciteit bij UWV. Dit ingrijpen is nodig om überhaupt werk te kunnen maken van de toekomstscenario’s voor het stelsel die de commissie Octas heeft beschreven. VNO-NCW en MKB-Nederland zijn blij met het werk dat de commissie heeft verzet en de bouwstenen die dit biedt om met betrokken partijen het gesprek aan te gaan. Daarbij moeten we wel breed blijven kijken naar het hele stelsel en het blijven stimuleren van de arbeidsparticipatie. De eerste twee jaar ziekte zijn daarbij cruciaal.

 

Direct ingrijpen bij sociaal-medische beoordelen

De achterstanden bij het uitvoeren van sociaal-medische beoordelen bij UWV zijn enorm. Dit is niet alleen enorm vervelend voor de direct betrokken werkgevers en werknemers, maar zorgt er ook voor dat nieuwe beleidswensen niet of pas over jaren kunnen worden uitgevoerd. Hoewel het afgelopen jaar meer beoordelingen zijn uitgevoerd door UWV, zien wij hier nog geen structurele verbetering optreden. Deze ‘extra’ beoordelingen zijn immers mogelijk gemaakt door (buitenwettelijke) maatregelen die op lange termijn onwenselijk of onmogelijk te handhaven zijn, zoals de vereenvoudigde WIA-claimbeoordeling van 60-plussers zonder inzet van de verzekeringsarts en overwerk door verzekeringsartsen van UWV. Tegen de achtergrond van toenemende vraag naar WIA-beoordelingen (zie onder de volgende kop ‘WIA-instroom en langdurig verzuim lopen op’) is zo snel mogelijk fundamenteel ingrijpen bij sociaal-medisch beoordelen nodig. Dit punt moet met urgentie worden opgepakt, om andere beleidswensen überhaupt mogelijk te maken. Hierbij zou het behulpzaam zijn als duidelijk inzichtelijk wordt gemaakt hoeveel beoordelingen UWV in 2023 meer heeft uitgevoerd dan in 2022, buitenwettelijke en tijdelijke maatregelen buiten beschouwing gelaten.

 

WIA-instroom en langdurig verzuim lopen op

De WIA-instroom neemt al jaren toe. Allereerst zien we dat het toekenningspercentage, dat wil zeggen het percentage mensen dat een WIA-uitkering krijgt bij de beoordeling, de afgelopen jaren sterk is gestegen. Deels kan dit verklaard worden door veranderingen in de populatie die de WIA-poort bereikt, maar dit geldt niet voor de gehele toename. Het beeld dat steeds minder mensen door de WIA-keuring komen, klopt dus niet.

 

Tabel 17 Ontwikkling toekenningspercentage WIA

Aandeel	2014	2015	2016	2017	2018	2019
Toegekende WIA-aanvragen	57%	65%	68%	68%	68%	68%
Afgewezen WIA-aanvragen	43%	35%	32%	32%	32%	32%
Bron: UWV kwantitatieve informatie

 

Bovendien verwachten we dat deze trend zich voortzet. Uit de UWV Kwantitatieve informatie¹ eerste acht maanden 2023 blijkt dat ten opzichte van een jaar eerder de WIA-instroom met 8% toeneemt. Het aantal WIA-aanvragen is met 13% toegenomen en ook naar de toekomst toe lijkt deze stijging zich door te zetten als we zien dat het aantal 42e weekmeldingen ook met 8% is gestegen. Vooral vrouwen en relatief jonge werkenden in de leeftijdsgroep 25-34 jaar zijn oververtegenwoordigd in de stijging. Onze grote zorg is dat we op deze manier grote groepen (jonge) werkenden buitenspel zetten. Dat is niet alleen een groot sociaal probleem, maar ook maatschappelijk gezien de krappe arbeidsmarkt waar iedereen hard nodig is en een plaats zou moeten kunnen vinden. Verbetering van de gang van zaken in de eerste twee jaar is dus cruciaal.

 

Ingrijpen in eerste twee jaar ziekte

In het rapport van de commissie Octas ontbreekt de aandacht voor de eerste twee ziektejaren. Deze periode vormt voor vooral kleine werkgevers echter een grote last, zowel financieel als op het gebied van re-integratie. Bovendien is dit dé periode waarin inzet op re-integratie het meest loont. Gezien het oplopend verzuim is het dan ook cruciaal om hier in te grijpen. Voor een groep langdurig zieken is het beter om de re-integratieinzet eerder te verleggen naar het tweede spoor. Het wetsvoorstel ‘Wijziging re-integratieverplichtingen in het tweede ziektejaar van werknemers bij kleine en middelgrote werkgevers’ dat voortvloeit uit het SER-MLT is hierbij een stap in de goede richting. Daarnaast zou het goed zijn om in beeld te brengen welke factoren ervoor zorgen dat mensen de stap naar het tweede spoor niet durven te zetten, bijvoorbeeld de transitievergoeding na twee jaar ziekte. Ook in de begeleiding van werkgever en werknemer in de eerste twee jaar ziekte is nog veel verbetering mogelijk. Hierbij denken we onder andere aan de inzet van andere professionals, zoals psychologen en fysiotherapeuten. Dit kan helpen om de (schaarse) bedrijfsarts te ontlasten, maar zeker ook om de werknemer meer begeleiding op maat te bieden en zo de re-integratiekansen te vergroten.

 

Met vriendelijke groet,

 

Mw. G. Dolsma
Teammanager Sociale Zaken, Strategie en Coördinatie

---

¹ UWV Kwantitatieve informatie eerste acht maanden 2023