Ingrid Thijssen: ‘Stevige bruggen over met SER MLT-advies’

Elkaar maandenlang diep in de ogen kijken over draaideuren en waterbedden, vergaderen tot diep in de nacht, verhitte discussies over woordjes. Maar nu ligt het er: het MLT ontwerpadvies van de SER met de bloemrijke titel ‘Zekerheid voor mensen, een wendbare economie en herstel van de samenleving.’ VNO-NCW-voorzitter Ingrid Thijssen heeft er hoge verwachtingen van.    

Wat is er dan zo bijzonder aan dit advies van de Sociaal-Economische Raad over de middellange termijn?

‘Allereerst dat het voor het eerst in vijftien jaar weer is gelukt om voorafgaand aan de formatie van een nieuw kabinet met een dergelijk advies te komen. Een advies waarin we bovendien met elkaar een paar stevige bruggen overgaan. Dat is toch wel bijzonder, zeker omdat in de SER dus niet alleen de werkgevers en de vakbonden elkaar moeten vinden, maar ook de Kroonleden. Met onder meer de planbureaus en vooraanstaande wetenschappers.’

En hoe nodig was het dat dit SER-advies er zou komen?

‘Dat was echt urgent. Zoals we bij VNO-NCW al eerder concludeerden staan we aan het begin van een verandering van tijdperk. Denk aan alle nieuwe technologische ontwikkelingen en wat dat met zich meebrengt, denk aan het klimaatvraagstuk dat dringend om een oplossing vraagt. Daarnaast zien we allerlei spanningen in de samenleving. Daar moesten we echt wat mee. Dat hadden we zelf al neergelegd in onze nieuwe visie over brede welvaart, maar na die woorden moeten nu de daden volgen. Daarom ook dit advies over de vólle breedte: het gaat niet alleen over de arbeidsmarkt, maar ook over investeringen in onderwijs, kennis en innovatie, digitalisering en verduurzaming.’

‘ook werkgevers willen af van beschikbaar voor alles, recht op niets’

Toch wordt het advies vooral gezien als het terugdringen van flex. Is dat terecht?

‘Nee, maar het is wel een belangrijk onderdeel. Ook werkgevers willen namelijk af van ‘beschikbaar voor alles, recht op niets’ en staan voor ‘gelijk loon voor gelijk werk’. Dat hebben we ook gezegd in onze nieuwe koers. Mensen hebben recht op meer zekerheid. Vandaar ook het voorstel om oproepcontracten, waaronder ook de nul-uren-contracten, te vervangen door basiscontracten met een kwartaal- of jaarurennorm. Dat moet werkenden meer inkomenszekerheid bieden. En het is natuurlijk ook gek dat uitzendkrachten die schouder aan schouder werken met vaste krachten minder verdienen dan de rest. Gelijk loon voor gelijk werk, hebben we dus afgesproken. Waar we ook vanaf willen is de oneindigheid van flexibele contracten, ook daarop doen we voorstellen. Zo laten we zien dat onze nieuwe koers niet alleen woorden zijn maar dat het ons menens is. Daar staat wel tegenover dat bedrijven wendbaar moeten kunnen zijn. En dat het aantrekkelijker wordt om mensen een contract voor onbepaalde duur aan te bieden. Ook daarover hebben we afspraken gemaakt. Dat maakt het tot een gebalanceerd pakket.’

Meer weten over de nieuwe koers van VNO-NCW en MKB-Nederland, bekijk dan ook deze video

Komen bedrijven in bijvoorbeeld de horeca, de tuinbouw en de toeristische sector hierdoor niet in de knel?

‘Nee, dat denk ik niet. Er komen bijvoorbeeld uitzonderingen voor scholieren en studenten. Voor hen werkt een oproepcontract prima. Ook voor seizoensarbeid komen uitzonderingen. Of je kunt een basiscontract afsluiten op basis van een jaarurennorm. En ook daarnaast zijn er straks manieren om je bedrijf wendbaar te houden. Zo stellen we een soort deeltijd-WW voor, waarbij je als werkgever bij economische tegenslag de arbeidsduur tijdelijk met 20 procent terug kan brengen. Dat gebeurt dan met behoud van salaris, waarbij de overheid – vergelijkbaar met de NOW-regeling – bijspringt.’

Zullen de loonkosten hierdoor niet stijgen?

‘Uitzendarbeid wordt wat duurder, dat klopt. En in het SER-advies steunen we ook het plan om het minimumloon te verhogen. Dat laatste hadden we ook al opgenomen in onze nieuwe visie over brede welvaart. Daar geven we nu handen en voeten aan.’

Maar gaat dat niet ten koste van de werkgelegenheid?

‘Het risico dat er aan de basis van de arbeidsmarkt banen verloren gaan, bestaat. Als de lonen aan de onderkant omhoog gaan, is dat een stimulans om bijvoorbeeld verder te robotiseren. Het CPB heeft ooit berekend dat dit 90.000 banen zou kunnen kosten. Daarom is er ook een afspraak gemaakt over een franchise. Dat is een deel van het salaris waarover geen premies hoeven te worden betaald: dat zorgt ervoor dat de werknemer meer overhoudt, terwijl het voor werkgevers niet veel duurder wordt.’

Er komen ook veel nieuwe regels voor uitzendwerk. Betekent dit dat de uitzendsector zal krimpen?

‘Nee, dat verwacht ik zeker niet. De hoeveelheid tijdelijke contracten bij werkgevers wordt ingeperkt, net als de mogelijkheid van nul-uren-contracten. Dat betekent dat er voor piek en ziek juist meer via uitzendwerk zal gaan verlopen. Wel krijgen uitzendkrachten meer zekerheid. De eerste fase van uitzendwerk, waarbij geen werk geen loon betekent, wordt ingekort van 78 weken zoals nu in de cao is afgesproken naar 52 weken wettelijk.’

Voor contracting, oftewel het uitbesteden van werk, komt een ‘code verantwoord arbeidsmarktgedrag’. Waarom een code?

‘Contracting is als bedrijven bijvoorbeeld hun schoonmaak- of beveiligingswerk uitbesteden aan een gespecialiseerd bedrijf. Daar is uiteraard niets mis mee. Maar we zien ook dat contracting soms wordt gebruikt om regels rond uitzendwerk te ontlopen of de cao te omzeilen. Daar willen we vanaf, dus in zo’n code kun je uitwerken wat wel en niet acceptabel is. We hebben ons daarbij laten inspireren door de code verantwoord marktgedrag in de schoonmaak.’

‘wij zetten een stap in de richting van de vakbonden’

Ook voor zelfstandigen zonder personeel zou het een en ander gaan veranderen. Wordt de zzp’er hier gelukkig van?

‘We maken een belangrijk onderscheid tussen zzp’ers die wél een onderhandelingspositie hebben en zij die dat niet hebben. Dan hebben we het over zzp’ers die met hun tarief onder het maximumdagloon zitten. Daarbij is vaak sprake van schijnzelfstandigheid. Dan geldt dat iemand in principe een werknemer is, met alles wat daarbij hoort, en het is vervolgens aan de opdrachtgever om te bewijzen dat dit niet zo is. Dat biedt dus meer bescherming voor deze groep. Voor de overige zzp’ers geldt dat ze meer zekerheid hebben over hun status. Geen gedoe meer daarover met de fiscus. Ook worden een aantal zaken beter geregeld, zoals arbeidsongeschiktheid, pensioen en een bijdrage aan een vangnet. Door de coronacrisis hebben we gezien hoe belangrijk dat is.’

Sommigen zullen dit SER-akkoord zien als een ruk naar links.

‘Zo zie ik het niet, het is een gebalanceerd en toekomstgericht akkoord. Anders zou ik er ook mijn handtekening niet onder zetten. Natuurlijk zetten wij een stap in de richting van de vakbonden, in lijn met wat we hierover in onze visie over brede welvaart hebben geschreven. Dat is ook niet onlogisch aangezien er veel onze kant op is gekomen de afgelopen decennia. Maar ook voor ondernemers staan er veel positieve punten in. Contracten voor onbepaalde tijd worden aantrekkelijker, we hebben elkaar gevonden op het punt van geen lastenverzwaringen, het bouwen van infrastructuur voor van-werk-naar-werk, de noodzaak van het doen van forsere investeringen en minder regeldruk.’

Toch moet je met zo’n advies altijd maar afwachten wat de politiek ermee doet.

‘Het is natuurlijk niet de bedoeling dat politieke partijen aan cherry picking gaan doen. Als ze alleen flex willen dicht zetten en de andere kant laten zitten, hebben we wel een issue. Maar ik verwacht dat wordt erkend dat dit een gebalanceerd en rechtvaardig voorstel is. Van het wettelijke adviesorgaan van de regering. En met draagvlak vanuit alle partijen. Dus ik ga er vanuit dat dit buitengewoon serieus wordt genomen in de formatie.’

‘Het is natuurlijk niet de bedoeling dat politieke partijen aan cherry picking doen’

Stel dat dit SER-advies integraal wordt uitgevoerd: hoe ziet Nederland er dan over tien jaar uit?

‘Ik denk dat we dan fors geïnvesteerd hebben in de kwaliteit van het onderwijs. Dat geeft jongeren gelijke kansen. Op de arbeidsmarkt zijn er nieuwe zekerheden voor alle werkenden. Er is een van werk-naar-werk-infrastructuur die ons gaat helpen bij transformaties zoals de digitalisering. Door alle investeringen hebben we gebouwd aan een nieuw duurzaam verdienvermogen dat genoeg groei oplevert voor een breed gedeelde welvaart. En we zijn internationaal koploper in klimaatoplossingen. Hoe mooi zou dat zijn?’

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.  

Flex minder flex: welke maatregelen stelt de SER voor?– Niet meer dan 3 tijdelijke contracten gedurende maximaal 3 jaar. Even een half jaar ertussenuit en daarna weer gewoon opnieuw een reeks tijdelijke contracten? Die draaideurconstructie kan straks niet meer. Zo’n onderbrekingstermijn is straks alleen nog mogelijk  voor seizoensarbeid en scholieren en studenten.
– Oproepcontracten en nulurencontracten worden vervangen door basiscontracten met een kwartaal- of jaarurennnorm. Dat moet werkenden meer inkomenszekerheid bieden. Hierop komt een uitzondering voor scholieren en studenten.
– De periode waarin voor uitzendkrachten geldt: geen werk, geen loon, wordt wettelijk vastgesteld op 52 weken in plaats van 26 weken. Binnen deze periode is het aantal tijdelijke contracten onbeperkt. Deze periode kan niet langer in de cao worden verlengd naar 78 weken. Bovendien tellen de weken uitzendwerk ook op na een onderbreking.
– Na de eerste 52 weken komen uitzendkrachten in fase B. Dan geldt een maximum van zes tijdelijke contracten gedurende 2 jaar. Dat is nu nog 4 jaar. Ook hier is het niet langer mogelijk om na een onderbreking opnieuw te beginnen aan een nieuwe reeks. Alleen voor seizoenswerk en scholieren en studenten geldt nog zo’n onderbrekingstermijn.-Gelijkwaardige arbeidsvoorwaarden voor uitzendkrachten gelden vanaf de eerste werkdag. Hierop zijn geen uitzonderingen meer mogelijk.
– Er wordt toegewerkt naar een beter pensioen voor uitzendkrachten, gelijkwaardig aan andere pensioenregelingen qua wachttermijn en hoogte.

Wendbare economie: welke maatregelen stelt de SER voor?– Het is belangrijk dat bedrijven wendbaar blijven bij economische tegenslag. Daarom moet het mogelijk worden voor de werkgever om de arbeidsduur tijdelijk met maximaal 20 procent te verlagen bij bedrijfseconomische omstandigheden die anders tot ontslag zouden hebben geleid. Van Rijkswege komt er een compensatieregeling voor een deel van de loonkosten.
– Het wordt mogelijk om mensen rechtstreeks van-werk-naar-werk te begeleiden in plaats van via de WW. In dat geval hoeft de werkgever geen transitievergoeding te betalen en kan in sommige gevallen de 5 procent opslag op de WW terugontvangen worden.
– De verschillende regelingen voor verlof worden gestroomlijnd: er komt een nieuwe regeling Maatschappelijk Verlof met inkomenscompensatie werkenden
– De twee jaar loondoorbetaling en re-integratieverplichting bij ziekte blijft, en kan net als nu via een verzekering worden overgedragen (verzuimontzorgverzekering). Ook de afgesproken compensatie voor het mkb voor het tweede jaar blijft bestaan. Nieuw is dat na een jaar de re-integratie niet meer bij de eigen werkgever plaatsvindt maar het tweede jaar wordt ingezet op re-integratie bij een andere werkgever. Zo krijgt de werkgever na een jaar duidelijkheid.

Zelfstandig of dienstverband? Zo wil de SER het regelen– De zelfstandigenaftrek wordt verder afgebouwd en vervangen door fiscale faciliteiten voor zelfstandig ondernemers die daadwerkelijk risico lopen met eigen investeringen.
– Er komt een verplichte verzekering voor arbeidsongeschiktheid met keuzemogelijkheden voor zzp’ers.
– Zelfstandigen krijgen recht op en gaan zelf bijdragen aan een sociaal vangnet á la de Tozo.
– Er geldt een rechtsvermoeden van werknemerschap bij een tarief onder het maximumdagloon (30-35 euro per uur). Opdrachtgever moet bewijzen dat dit niet zo is. Boven dat tarief geldt het omgekeerde.

Geen lastenverzwaring, maar wel investerenDe coronapandemie is nog niet voorbij, stellen de partijen in de SER. In de eerstkomende jaren blijft overheidsondersteuning nodig voor het stabiliseren en herstellen van de economie. Het afbouwen van maatregelen moet zorgvuldig gebeuren en lastenverzwaringen en bezuinigingen zijn onverstandig. Voor het versterken van het verdienvermogen en de grote transities moet er forser geïnvesteerd worden, zowel publiek als privaat. Het gaat volgens de SER dan om investeringen in kennis en innovatie, in onderwijs, in digitalisering en nieuwe technologieën en in verduurzaming. Het kabinet moet daarvoor onder meer de kansen van het Europese herstelbeleid goed benutten.