Jeroen Smit: 'We hebben activistisch leiderschap nodig'

Journalist Jeroen Smit vindt dat de wereld meer ‘Paul Polmans’ nodig heeft om wereldproblemen op te lossen. ‘Wat we nodig hebben, is activistisch leiderschap’, stelt hij in zijn bijdrage voor de Bilderbergconferentie.

‘Wat mij fascineert aan leiders uit het bedrijfsleven is dat het vaak dezelfde type mannen zijn. Ze zijn gezond en onvermoeibaar, hebben een onvoorstelbaar vermogen om informatie te verwerken en zijn zeer scherp in hun analyses. Zo komen ze bovendrijven. Maar wat wíllen die leiders, wat zijn hun idealen, hoe krijgen ze mensen mee, wanneer gaat het mis?’

Hoe het niet moet

‘Mijn eerste twee boeken waren Shakespeariaanse drama’s: leiders die in hun eigen waarheid gingen geloven en daaraan ten onder gingen. Drama’s die lieten zien hoe het niet moet. En dus vroegen mensen me vaak: hoe moet het dan wel?’

‘Daarom heb ik nu een boek over Paul Polman en Unilever geschreven. Polman gelooft dat bedrijven er niet primair zijn om geld te verdienen, maar om iets goeds te doen voor de wereld, om problemen op te lossen. En daarin is hij een voorbeeld voor andere ondernemers. Een pionier zelfs.’

‘Het eerste wat hij deed toen hij in 2009 als ceo van Unilever aantrad, was de kwartaalrapportages afschaffen. Daar moet je erg moedig voor zijn, want daar houden bankiers en analisten niet van.’ 

Het grote gevecht

‘Er zijn zoveel tegenkrachten in het bedrijfsleven en in de financiële sector. Dat is wat ik ‘het grote gevecht’ noem. Dat gevecht zit overigens in iedereen. We maken ons allemaal zorgen over de toekomst van de aarde. We willen er in theorie allemaal wel wat aan doen om onze kinderen een goede toekomst te geven, maar als we vandaag moeten kiezen tussen goedkoper en duurder eten, tussen goedkopere en duurdere kleding, tussen vliegen of treinen, zie maar wat we dan kiezen. De praktijk is weerbarstig.’

‘Ik denk dat je die leiders nog meer in het mkb vindt dan bij grote bedrijven’
‘Wat uiteindelijk iedereen verbindt, is het besef dat aan welke kant van de tafel je ook zit, wij samen verantwoordelijk zijn voor de toekomst van onze kinderen. Wij hebben de wereld niet van onze ouders gekregen, we hebben haar te leen van onze kinderen.’

‘Polman was ervan overtuigd dat Unilever partners nodig had om samen met hem de wereld te verbeteren. Daarom ging hij door, ondanks de scepsis en kritiek die hij kreeg, ook van journalisten, en ondanks het gebrek aan waardering vanuit de financiële sector.’

Tekst gaat verder na de foto

Niet wachten tot het mis gaat

‘Echt leiderschap is een plan durven maken voor over tien jaar en de verantwoordelijkheid nemen voor de vraagstukken die je dan ziet aankomen. Niet wachten tot het moment dat het mis gaat, zoals bij de Watersnood van 1953 en pas dan geld vrij maken voor de Deltawerken, maar zorgen dat je de ramp voorkomt. Ik denk dat er in toenemende mate leiders opstaan die dit begrijpen en durven.’

‘Ik denk dat je die leiders nog meer in het mkb vindt dan bij grote bedrijven. Omdat mkb’ers vaak helderder zijn over hun doel, daar meer mee verbonden zijn. Een mooi voorbeeld isJaap Korteweg, oprichter van de Vegetarische Slager. Korteweg is een activistische ondernemer, hij onderneemt om de wereld beter te maken.’

Iedereen elektrisch in 2035

‘De meeste vraagstukken waar de wereld voor staat, zijn op te lossen; de techniek is er vaak al. Als we op 10 procent van de Nederlandse daken zonnecellen leggen, kan in 2035 iedereen elektrisch rijden. Dan besparen we 10 miljard liter brandstof en dertig ton CO2. Als de grootste multinationals zich hard maken om het plastic-vraagstuk aan te pakken, dan kan het snel gaan en wordt het probleem opgelost.’

‘DE MEESTE VRAAGSTUKKEN WAAR DE WERELD VOOR STAAT, ZIJN OP TE LOSSEN’

‘We moeten wel. Als iedereen zou leven zoals wij hier in Nederland leven, hebben we drie planeten nodig. En als iedereen zou leven zoals Amerikanen leven, zelfs zeven planeten. Het besef dat dat niet kan, begint steeds meer door te dringen. Bedrijven die stellen op de wereld te zijn om geld te verdienen, hebben geen bestaansrecht. Wat we nodig hebben, is activistisch leiderschap.’

Dit artikel is een door de redactie Forum ingekorte versie van de bijdrage van Jeroen Smit (een interview) aan het programmaboekje van deBilderberg 2020.

Wie is Jeroen Smit?Jeroen Smitwerkte na zijn studie bedrijfskunde even als consultant, maar stapte al snel over naar de journalistiek. Hij werkte onder andere bij het FD. Sinds 2004 is hij freelance journalist. In dat jaar publiceerde hij ‘Het Drama Ahold’ en vier jaar later ‘De Prooi’, over de ondergang van ABN Amro. Van september 2011 tot 2015 was hij hoogleraar Journalistiek Rijksuniversiteit Groningen. In 2019 verscheen ‘Het grote gevecht & het eenzame gelijk van Paul Polman’.

Verslag Bilderbergconferentie 2020