Nederlandse ambassadeurs: wat weet u over ze?

Opnieuw actueel – In de Haagse Fokker Terminal melden zich woensdag 29 januari honderden ondernemers voor een speeddate met een Nederlandse ambassadeur of consul. Het is onderdeel van de Bedrijvenmiddag tijdens de jaarlijkse terugkomdagen van Nederlandse ambassadeurs en consuls. Zijn onze posten in het buitenland altijd al zo belangrijk geweest? Drie weetjes uit het diplomatieke verleden van Nederland.

Er zijn in de wereld slechts 22 landen zonder enige officiële Nederlandse vertegenwoordiging. Dat zijn voornamelijk kleine landjes in de categorie Kiribati of tamelijk onveilige plekken zoals Liberia. Het betekent dat zo’n 140 landen wél een ambassade en/of consulaat binnen de grenzen hebben. Aan de andere kant zijn in Nederland ruim 130 buitenlandse vertegenwoordigingen. Daarnaast huisvest België 10 ambassades die beide landen bedienen.

Ambassadeprijs: wie hem won

Sinds 1983 wordt eens in de twee jaar door VNO-NCW, MKB-Nederland en evofenedex de Ambassadeprijs uitgereikt, op basis van onderzoek onder de leden van VNO-NCW, MKB-Nederland en evofenedex. In 2019 waren de ambassadeurs in Ho Chi Min en Riyad de gelukkige winnaars. De prijs, een bronzen plak plus oorkonde, is ingesteld om aandacht te vragen voor het belang van economisch werk op de diplomatieke posten. Wat in de jaren tachtig nog niet zo vanzelfsprekend was, economische diplomatie, is sinds een paar jaar onderdeel van de standaardtaal op ambassades. Liliane Ploumen, van november 2012 tot oktober 2017 minister voor Ontwikkelingssamenwerking, was de eerste die ook buitenlandse handel in haar taakomschrijving heeft.

Pas sinds 1940 ambassadeurs

Nederland heeft pas sinds 1940 ambassadeurs in het buitenland. Daarvoor heetten ze ‘gezanten’ en stonden lager in aanzien dan ambassadeurs. Die rangorde werd bepaald tijdens het Weens Congres in 1815, toen de grote mogendheden Europa opnieuw indeelden na het verslaan van Napoleon. Alleen belangrijke landen kregen een ambassadeur en Nederland – dat toen werd bedacht in zijn bijna huidige vorm – was dat niet. Onder gezant kwamen overigens nog de posities minister-resident en zaakgelastigde. In 1942 werden de Nederlandse gezantschappen in Londen en Washington verheven tot ambassades. Later is dat met alle andere gezantschappen gebeurd.  De diplomaten behoorden lange tijd uitsluitend tot de zeer gefortuneerde adel en burgerij. Het Haagsche Post Jaarboekje voor 1924 vermeldt 28 gezanten en één diplomatiek agent. Van deze 29 vertegenwoordigers van Nederland in het buitenland waren er 16 van adel.

Eerste diplomatieke contact

Het eerste diplomatieke contact van Nederland was met de Turken. In 1566 brak de Beeldenstorm uit in het begin van de oorlog met Spanje. Na de orgie van geweld, gericht tegen (katholieke) kerkelijke objecten en symbolen, stuurde de Spaanse koning Filips II de hertog van Alva met een leger naar de Nederlanden en om de schuldigen te straffen en herhaling te voorkomen. Liever Turks dan Paaps werd een veelgehoorde leus onder de protestanten. Toen de Turkse sultan van het Ottomaanse Rijk, Kanuni Sultan Süleyman, hiervan hoorde, stuurde hij een brief naar de Nederlanden waarin hij financiële en militaire hulp beloofde. De steun was niet helemaal zonder eigenbelang. De Ottomaanse Turken waren ook in oorlog met Filips en Süleyman zag de Nederlanden als potentiële bondgenoot. In 1568 zond Willem van Oranje, een gezant naar het Osmaanse hof. Uit die periode stammen ook teksten en geuzenliederen met zinnen als Al is den Turck gheen Christen genaemt, Hy en heeft niemant om tgeloove gebrant (al is de Turk geen christen, hij heeft nog nooit iemand om zijn geloof verbrand).

Ambassadrice is geen ambassadeur

Ambassadrices zijn er langer dan vrouwelijke ambassadeurs. De echtgenote van een ambassadeur heet namelijk een ambassadrice, een vrouwelijke ambassadeur niet. Die heet gewoon ambassadeur (haar echtgenoot heeft geen speciale aanspreektitel ). In de Nederlandse diplomatieke dienst wordt de term ambassadrice niet gebruikt. De echtgeno(o)t(e)  van een Nederlandse ambassadeur heeft geen officiële taken, vandaar.

Nederland heeft 32 vrouwelijke ambassadeurs en consuls-generaal. De eerste vrouwelijke ambassadeur was mevrouw Maria Neeltje Witteveen. Zij was van 1961 tot en met 1963 permanent vertegenwoordiger bij de Raad van Europa in Straatsburg. De eerste vrouwelijke ambassadeur in Den Haag was in de jaren vijftig H.E. Begum Ra’ana Liaquat Ali Khan van Oost-Pakistan (nu Bangladesh). 

Dit artikel is eerder gepubliceerd (29 januari 2015) en in januari 2020 geüpdatet.

 

Op de hoogte blijven van onze leukste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.