Pas op: ondergronds woekert de coronacrisis voorlopig nog door

De toekomst ziet er weer zonnig uit als we de laatste stuiptrekkingen van de coronapandemie eenmaal achter de rug hebben. Dat is althans de heersende gedachte in Den Haag. En op het eerste gezicht lijkt het herstel ook krachtig. Tót je beseft wat de schuldenberg bij ondernemers nog voor gevolgen krijgt.

Het was een heftig jaar, maar gelukkig kunnen we de periode van steunpakketten voor het bedrijfsleven nu definitief achter ons laten! Politiek Den Haag is wel een beetje klaar met corona, zo lijkt het. Ondernemers kunnen vanaf nu hun eigen boontjes wel weer doppen en waar mogelijk een begin maken met het terugbetalen van de genoten steun. Maar, is dat wel zo? Of is het beter om coronaminister Hugo de Jong nog even te herinneren aan zijn gevleugelde uitspraak: ‘Wij kunnen dan wel klaar zijn met corona, maar corona is nog niet klaar met ons.’  

Coronapandemie had grote gevolgen voor omzetten in specifieke sectoren

Het is goed om nog even in herinnering te brengen hoe hard de coronacrisis sinds de uitbraak van de coronapandemie in specifieke sectoren heeft toegeslagen. De reisbranche, de horeca, de detailhandel, transportsector, de cultuursector, de auto-industrie, de groothandel, sport en recreatie: in al deze branches is het afgelopen jaar met een hoop kunst- en vliegwerk en de nodige overheidssteun geprobeerd om het hoofd boven water te houden. Wat bepaalt niet meevalt als je omzet met tientallen procenten tegelijk keldert.

Maar gelukkig: er is weer licht aan het eind van de tunnel. Met dank aan de snelle ontwikkeling van verschillende vaccins lijkt de coronapandemie in veel – vooral rijkere landen – nu echt op zijn retour. Het CPB meldde in zijn juniraming dan ook verheugd dat de economie zich snel herstelt nu het aantal besmettingen afneemt en de vaccinatiegraad toeneemt. CPB-directeur Pieter Hasekamp noemde de coronapandemie een bijzonder crisis. ‘Een crisis die gekenmerkt wordt door forse productiedalingen in specifieke sectoren, die echter krachtig herstel laten zien zodra de coronasituatie versoepelingen toelaat.’ En inderdaad zijn de voorspellingen voor de economische groei de komende jaren zonnig.

Overheidssteun hielp, maar ondernemers bouwden grote schulden op

De vraag is echter of de zon even hard schijnt voor de sectoren die het afgelopen jaar met veel kunstgrepen hebben overleefd. Een van die kunstgrepen was bijvoorbeeld het uitstel van betaling van allerlei soorten overheidsbelastingen. Het afgelopen jaar was dit cruciaal om de liquiditeit in bedrijven op peil te houden, maar aangezien uitstel nog geen afstel is, vormt deze 16 miljard aan belastingschuld nu een molensteen om de nek van menig ondernemer.

Helaas is dit nog niet alles. Menig ondernemer ging acute liquiditeitsproblemen te lijf door ook bij private partijen ruimte te zoeken. Uit een enquête van Inretail bleek twee derde van hun leden privéspaargeld te gebruiken, een derde leningen in de privésfeer aan te gaan, een overgrote meerderheid betaalafspraken met leveranciers te maken zoals het oprekken van de betalingstermijnen (meer dan 80 procent) en uitstel of kwijtschelding van huurkosten te krijgen (meer dan de helft). Allemaal schulden die dus nog bovenop de belastingschulden komen.

Schulden terugbetalen gaat soms jaren duren

Uit onderzoek van ABN AMRO blijkt dat in veel sectoren een groot deel van de winst de komende jaren zal gaan naar het afbetalen van hun belastingschulden. Daar komen de private schulden dus nog eens bovenop.  

Wat betekent het als bedrijven jarenlang een groot deel van hun winst rechtstreeks moeten overmaken aan de fiscus en private schuldeisers? Economen bij ABN AMRO constateren dat te hoge schulden ondernemers danig in de weg kunnen zitten. Zo blijkt uit de conjunctuurenquête van het CBS dat het vertrouwen in de toekomst bij veel van hen is afgenomen. ‘De laatste financiële crisis leerde ons dat bedrijven met een hoge schuldenlast minder investeerden in de jaren van herstel. Zodra een onderneming voornamelijk bezig is met het afbetalen van zijn verplichtingen blijft er eenvoudigweg minder ruimte over voor ondernemerschap en groei’, schrijven zij in hun analyse van de belastingschuld per branche van 17 mei.

Afbetalen betekent: geen ruimte voor investeringen

‘De mogelijkheden om uit te breiden of te investeren worden beperkt, wat op termijn gevolgen kan hebben voor de werkgelegenheid in deze sectoren die vrij arbeidsintensief zijn.’ Ook wijzen ze op uitstralingseffecten. ‘Het feit dat deze sectoren worden geremd, sorteert weer effecten in de keten die achter deze bedrijven zit, zoals bijvoorbeeld voor toeleveranciers van cafés.’ Met name achterblijvende investeringen in innovatie hebben een sterk negatief effect. Een investering van 1 euro levert namelijk maar liefst 2 euro en 60 cent op aan toegevoegde waarde van de samenleving, zo berekende de Rabobank in 2019.

Minder groei dus, en als gevolg ook minder nieuwe banen en een kleinere bijdrage aan de staatskas. Minder investeringen en minder innovatie betekent ook slechter kunnen inspelen op nieuwe ontwikkelingen. Allemaal factoren die maken dat ogenschijnlijk weer gezonde bedrijven alsnog kunnen omvallen bij een beetje tegenwind.

Als voorbeeld noemen de schrijvers van het ABN AMRO-rapport de industrie, ogenschijnlijk niet de hardst getroffen sector. Want hoewel de industriële productie in 2021 sterk opveert, zijn de vooruitzichten voor zwaar getroffen ondernemingen niet per se goed, stellen zij. ‘Industriële bedrijven concurreren vaak op internationale schaal en doordat de loonkosten in Nederland hoog zijn, moet de Nederlandse industrie voortdurend investeren in automatisering om de arbeidsproductiviteit te verhogen. Indien ondernemingen over onvoldoende kapitaal beschikken om de nodige investeringen te doen, leggen zij het af tegen concurrenten uit landen als Polen, waar de loonkosten veel lager zijn zodat er minder kapitaal nodig is.’

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.