Op 9 mei jongstleden, de Dag van Europa, beleefde Straatsburg de aftrap van de Conferentie over de Toekomst van Europa. Deze conferentie, een idee van de Franse president Emannuel Macron, streeft ernaar mensen uit heel Europa hun ideeën te laten delen in door burgers aangestuurde debatten en discussies. Deze debatten moeten antwoord geven op de vraag waar de Europese Unie in de toekomst naar toe moet. Negen onderwerpen staan in de debatten ter discussie: klimaatverandering, de economie, gezondheid, de digitale transformatie, de rechtsstaat, democratie, onderwijs en cultuur, migratie en de positie van de EU in de wereld.
De Conferentie ging zeker niet zonder slag of stoot van start. Ruim een jaar was er gedoe en onenigheid tussen de verschillende Europese instellingen over de vraag wie de burgerdialogen zou moeten gaan leiden. Uiteindelijk werd er besloten het leiderschap van de Conferentie over de drie instellingen Raad, Commissie en Parlement te verdelen.
Sinds april is er een online platform waarop burgers aanbevelingen kunnen doen voor verandering door hun ideeën te delen. Eveneens kunnen burgers zelf evenementen organiseren via dit platform. De aanbevelingen leveren de onderwerpen die worden besproken in de burgerpanels. De eerste ronde van deze burgerpanels vonden plaats in september en oktober, gevolgd door een plenaire vergadering om de resultaten te bespreken. In die plenaire vergadering zitten burgers en vertegenwoordigers van de EU-instellingen, maar ook vertegenwoordigers van bijvoorbeeld werkgevers en werknemers. Inmiddels bevinden wij ons in de tweede ronde van burgerpanels, al vinden deze nu volledig online en niet langer fysiek plaats. Begin 2022 zal de volgende plenaire vergadering plaatsvinden om de resultaten te bespreken. Vervolgens zal de Conferentie in het voorjaar van 2022 richtsnoeren voor de toekomst van Europa aannemen.
Ook nu de Conferentie in volle gang is blijft er nog veel onduidelijk. Zo is nog open hoe de aanbevelingen die door burgers tijdens de Conferentie worden gedaan zullen worden omgezet in concrete initiatieven. Daar moeten de drie voorzitters zich in maart over buigen. De Conferentie heeft hoge verwachtingen gewekt, dan moet er wel geleverd worden. Positief is in ieder geval dat er veel input is geleverd en dat het proces technisch goed liep.
Naarmate de Conferentie vordert komt de vraag op of de Conferentie zal resulteren in een permanente of terugkerende vorm van directe democratie. Het antwoord op die vraag zal vooral ook afhangen van het resultaat dat in maart gepresenteerd zal worden. Het Duitse regeerakkoord neemt in ieder geval al een voorschot en pleit voor een grondwettelijke conventie als vervolg.
