‘De situatie in de Oekraïne en Rusland’ - Verslag ledenbijeenkomst 28 januari 2022

Op 28 januari 2022 organiseerden VNO-NCW en MKB-Nederland een online informatiebijeenkomst voor leden over de situatie in Oekraïne en Rusland, met medewerking van het ministerie van Buitenlandse Zaken en The Hague Centre for Strategic Studies.

 

Economie

Het is momenteel vanuit economisch oogpunt nog lastig te zeggen wat er precies gaat gebeuren dat van belang is voor Nederlandse bedrijven. Twee dingen kunnen we echter al wel zeggen:
1. er is meer trans-Atlantische eensgezindheid te zien dan voorheen
2. als het nodig is willen Nederland en de NAVO een sanctiepakket neerleggen dat Rusland in geval van verdere agressie in de Oekraïne met forse gevolgen confronteert, zonder rode lijnen.

 

In het geval van het opleggen van sancties door het Westen en een mogelijke reactie daarop van Rusland is de kans aanzienlijk dat ook de Nederlandse economie en het bedrijfsleven geraakt gaan worden. Denk aan de energiesector, of de land- en tuinbouw. Binnen de sancties wordt er wel nagedacht over ‘Wind-down Periods’ (een periode om exploitanten de kans te geven bestaande activiteiten op te heffen), en ‘Carve-Outs’ (specifieke uitzonderingen op de sancties) om de lasten te verlichten voor bedrijven, maar dit moet ook binnen de EU besproken en geaccordeerd worden.

 

Cyber

Cyber is een erg belangrijk wapen, ook in de spanningen tussen Rusland en de Oekraïne. Er zijn eerder cyberaanvallen uitgevoerd door buitenlandse actoren. Het NCSC, het Nederlandse Nationaal Cyber Security Centrum, houdt de situatie nauw in de gaten en is zich ervan bewust dat lokale aanvallen een spill-over effect kunnen hebben. Hierom wordt aangeraden de cyberweerbaarheidshandleiding van de NCSC in de gaten te houden op digitaleoverheid nl. Daarnaast brengt ook de AIVD, de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst, regelmatig waardevolle publicaties uit over het aandachtsgebied cyberdreiging.

 

Consequenties voor het Nederlandse bedrijfsleven

Zonder op de feiten vooruit te lopen is het in zijn algemeenheid belangrijk dat het Nederlandse bedrijfsleven ontwikkelingen in de geopolitiek gaat inprijzen in de bedrijfsvoering. In de huidige multipolaire wereld zijn conflicten steeds waarschijnlijker en deze kunnen significante gevolgen hebben voor de operaties van internationaal opererende bedrijven.

Met betrekking tot de situatie aan de Russische grens wordt er rekening gehouden met bijvoorbeeld het mogelijke stopzetten of de afname van de toevoer van gas, het (gedeeltelijk) sluiten van het luchtruim boven de Oekraïne en Rusland, forse belemmeringen in het financiële verkeer met Rusland, het verlies van leveranciers van goederen als graan of van klanten voor producten als bloemen. Er zijn veel belangrijke sectoren afhankelijk van activiteiten in deze regio, en vergaande sancties kunnen vergaande gevolgen hebben voor het Nederlandse bedrijfsleven.

 

Russisch gas

Zoals al benoemd is de stopzetting of afname van de gastoevoer een reëel scenario. De EU coördineert momenteel met stille diplomatie de zoektocht naar alternatieve vormen van gas of mogelijke nieuwe gasleveranciers. Nederland is zelf voor 15 tot 20 procent afhankelijk van Russisch gas. Mits er een tekort aan gas ontstaat in Nederland, wordt er gesproken over een Nationaal Beheersplan Gas, waarbij burgers en bedrijven gevraagd kunnen worden minder gas te gebruiken, en het gebruik van gasreserves in te zetten kan worden overwogen.

 

Hoe nu verder

Over de verdere ontwikkelingen valt momenteel nog weinig te zeggen. De hoop blijft dat er een diplomatieke oplossing gevonden wordt. Tegelijkertijd is het belangrijk dat Nederlandse bedrijven sereus nagaan hoe zij moeten reageren op een eventuele escalatie van de situatie.