Krappe arbeidsmarkt? Stop met ontmoedigen fulltime baan

De kranten staan vol met berichten over tekorten aan personeel. Eén op de zes ondernemers ervaart op dit moment productieproblemen door een tekort aan gekwalificeerd personeel. De krapte op de arbeidsmarkt zal alleen maar toenemen, door de sterke groei van de economie en de vergrijzing (die tot veel uitstroom leidt).

Hoezo krappe arbeidsmarkt?

Echter, er is ook een ander plaatje te maken van de arbeidsmarkt. Onze arbeidsdeelname lijkt hoog. Als je deze in gewerkte uren omrekent, dan blijkt dat de arbeidsdeelname in Nederland de laagste van Europa is, samen met Griekenland, Italië, Kroatië en Malta. Het CBS berekende dat als iedereen van 15 tot 75 jaar evenveel zou werken, Nederlanders 20 uur per week zouden werken. Ofwel: de arbeidsdeelname in uren in Nederland kan makkelijker veel hoger. Hoezo een krappe arbeidsmarkt?

Meer werken ontmoedigd

Natuurlijk is voltijds werken géén doel op zichzelf. Iedereen maakt zijn eigen individuele afweging van werken versus vrije tijd. Maar we ontmoedigen (voltijds) werk sterk. Voorbeeld 1: Ook na de beloofde lastenverlichting blijft de marginale wig – welk deel van 1 euro extra bruto-loon gaat naar de overheid in plaats van jouw portemonnee – grotendeels boven de 50 of zelfs 60 eurocent. Een belangrijke oorzaak is de inkomens­afhankelijke afbouw van de arbeidskorting en de algemene heffingskorting en van de kinderopvang-, zorg- en huurtoeslag. Voorbeeld 2: Een bijstandsmoeder met twee kinderen moet méér dan modaal gaan verdienen (in een voltijdse baan), om er onder streep een paar tientjes op vooruit te gaan. Oorzaak is de hoogte van de uitkering, samen met het goedbedoelde inkomens- en armoedebeleid van gemeenten. Dat inkomensbeleid bestaat vooral uit inkomensafhankelijke extra’s en vrijstellingen voor gemeentelijke belastingen en heffingen. Hoezo ‘werk moet lonen’?

Fulltime baan lastig

Ook los van financiële prikkels maken we voltijds werken héél lastig in Nederland. Kijk naar het schoolrooster 2017/2018 van mijn kinderen. Dat is niet alleen acht weken zomervakantie. Er zijn óók: een herfst-, kerst-, voorjaars-, paas-, pinkster- én een meivakantie; en dan óók nog eens vijftien dagen vrij of studiedagen. Wie krijgt dat bij zijn baas geregeld? Dan hebben we nog een historisch of cultuurprobleem. Niet zo lang geleden was de man kost­winner en was het een teken van beschaving dat de vrouw thuis voor de kinderen zorgde. Dat is nu gelukkig anders, maar iedereen zal het beeld herkennen dat je op het schoolplein om drie uur vooral moeders aantreft (die veelal deeltijd werken).

De moraal van dit verhaal: we onderbenutten onszelf in Nederland en daarmee doen we onszelf tekort. Zeker met de vergrijzing in het vooruitzicht, is het zaak dat we iedereen stimuleren om (meer) te werken én dat mogelijk maken. Daarom moeten we (meer) werken financieel aantrekkelijker maken. We moeten het ook beter mogelijk maken dat mensen voltijds kunnen werken, bijvoorbeeld door school en kinderopvang naadloos op elkaar aan te laten sluiten en door persoonlijke diensten (zoals voor schoonmaken of oppassen) minder duur te maken.

Anthony Stigter, secretaris gezondheidszorg en arbeidsmarkt