brief commissiedebat Beleidsbrief Ontwikkelingshulp op 6 maart 2025

Aan de voorzitter en de leden van de Vaste Commissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag: 06 maart 2025

Geachte Voorzitter en leden,

Nederland is met zijn open economie sterk afhankelijk van de goede relaties die het heeft met het buitenland, dichtbij en verder weg; een open economie die tevens baat heeft bij veiligheid en stabiliteit in de wereld, en bij ontwikkeling en groei wereldwijd.

Recente geopolitieke ontwikkelingen maken duidelijk dat de wereld om ons heen snel verandert, en waarbij het bovendien – pijnlijk – duidelijk wordt dat handel en internationale samenwerking als geopolitiek instrument voor het bouwen van relaties en partnerschappen in belang toeneemt. Handel en investeringen zijn een sleutel tot onze partners in de wereld; internationale samenwerking versterkt dit, geeft ons hierbij een plek aan tafel en opent deuren. Ontwikkelingsgelden zijn daarmee als het ware internationale publieke investeringen geworden in sectoren (zoals onderwijs, gezondheidszorg, financiële sector, productieve sectoren) die cruciaal zijn voor de stabiliteit en ontwikkeling van een land. Juist nu is het van belang dat in stand te houden.

Als VNO-NCW staan we voor een agenda van partnerschappen en solidariteit met de armste landen in de wereld. Ontwikkeling elders is goed voor ontwikkeling bij ons; hun belang ís ons belang. Daarom willen wij juist blijven inzetten op handel en investeringen met impact, zodat we ondernemen voor een brede welvaart, hier en elders. Met onze kennis en kunde kunnen we een bijdrage leveren aan een meer toekomstbestendige wereld en aan de grote transities waar we voor staan.

De aangekondigde bezuinigingen zijn fors en leiden ook tot zorgen. Onze reputatie als Nederland als betrouwbare internationale partner, zowel op handels- als op samenwerkingsgebied, is van grote waarde. Daarnaast is het essentieel om voldoende middelen te behouden voor de invulling van deze belangrijke internationale en multilaterale relaties, investeringen in veiligheid en stabiliteit, in ons diplomatiek dividend en ‘soft power’, en het postennet van ambassades en consulaten.

Wij zullen ons inzetten om de uitnodiging van de Minister om samen met het bedrijfsleven een strategie op te stellen om de samenwerking te versterken op verantwoorde wijze en in samenwerking met partijen uit de Dutch Diamond benadering in te vullen, en tot een gezamenlijke aanpak te komen.

Met de Beleidsbrief Ontwikkelingshulp van 20 februari 2025 geeft dit kabinet inzicht in hoe de keuzes om tot een forse bezuiniging in de internationale samenwerking zijn gemaakt. Onderstaand vragen we specifiek uw aandacht voor 3 thema’s:

1. Meer focus draagt bij aan effectiviteit van onze inzet
Gegeven de grote opgave op dit terrein is het bedrijfsleven is positief over de focus die wordt aangebracht in het beleid, en met name over de koppeling tussen hulp en handel, de rol die het bedrijfsleven in ontwikkeling kan spelen, en het voortzetten van de combinatielanden aanpak. Juist het combineren van deze twee thema’s, kan leiden tot positieve impact voor beide doelen. Als vereniging van ondernemers geloven wij er in dat ondernemerschap en het mensen in staat stellen eigen keuzes te maken, bijdraagt aan het verminderen van armoede. Daarvoor zijn goede sociaal-economische basisvoorwaarden als een goed lokaal ondernemings- en investeringsklimaat, goede arbeidsomstandigheden, goed (beroeps-)onderwijs en opleidingen, wet- en regelgeving en ook goed bestuur van groot belang. Een goed opgeleide bevolking draagt bij aan een sterk lokaal ondernemings- en investeringsklimaat, waarmee ons bedrijfsleven kan samenwerken en handelen. Kortom, vruchtbare langetermijnrelaties met andere landen ontstaan alleen als beide zijden kunnen profiteren.

De aangekondigde focus roept wel vragen op over de relatie met de nog te verschijnen handelsbrief, waarin meer ingegaan zal worden op bijvoorbeeld internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO) en handelsakkoorden. Handel en hulp zijn met elkaar verbonden, de beleidsbrieven gescheiden.

De aangekondigde aanpassingen op het financieel instrumentarium zijn positief en zullen voor een eerlijker internationaal speelveld zorgen en een versterkt financieel instrumentarium dat handel en investeringen ondersteunt, juist naar markten met hoge risico’s. De inzet voor betere aansluiting bij de EU-middelen en het mobiliseren van private financiering ondersteunen wij, maar het verdient nog wel de nodige uitwerking hoe dit te bereiken.

Gezien de inzet van de afgelopen jaren op de nexus water, energie en voedsel, en dat juist energie een basis ingrediënt van zelfstandigheid is, pleiten wij ervoor deze sector toe te voegen aan de genoemde thema-gebieden, zeker voor die landen waar dit relevant voor is. Dit sluit aan bij waar Nederland goed in is – wind, zon, groen gas, waterstof, etc.

We vragen de Tweede Kamer aan de Minister te vragen hoe zij de relatie met haar handelsbeleidsnota ziet, waarin onder andere meer op IMVO zal worden ingegaan en het belang van goede handelsakkoorden met derde landen. Het bereiken van duurzame handelsketens en de rol van IMVO is van groot belang voor ontwikkelingslanden en voor ons bedrijfsleven. Daarnaast vragen we de Tweede Kamer om het belang van de toevoeging van energie als thema aan de orde te stellen.

2. Dutch Diamond – aandacht voor rol kennis en maatschappelijke organisaties
De genoemde Dutch Diamond benadering, waarin naast het bedrijfsleven en de overheid, een belangrijke rol is weggelegd voor kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties, is effectief, en breed toepasbaar ook op andere sectoren naast voedselzekerheid. Voor het goed kunnen laten functioneren van deze Dutch Diamond vragen wij daarom extra aandacht voor het belang van kennisnetwerken, kennisoverdracht, en capaciteitsopbouw ook via programma voor het beroeps- en hoger onderwijs; en anderzijds voor het belang van het in stand houden van een goed NGO-netwerk, die vaak ook in het belang van en samen met ondernemers opereren en de lokale kennis en netwerken meebrengen die nodig zijn voor implementatie en opname van technologie mogelijk maken. Naast een goed postennet, zijn deze kennisnetwerken en de maatschappelijke organisaties onze ingang en vertegenwoordiging in het buitenland en van grote waarde bij het bouwen aan de onderlinge relaties tussen lokale gemeenschappen en het Nederlands bedrijfsleven.

We vragen de Tweede Kamer de minister van BHO te verzoeken te blijven investeren in alle elementen van de Dutch Diamond, waaronder de kennisnetwerken en kennisoverdracht, en maatschappelijke organisaties.

3. Belang van toegang en postennet en behoud voldoende uitvoeringscapaciteit
VNO NCW vindt dat de bezuinigingen niet mogen leiden tot een verzwakking van de diplomatieke kracht van Nederland, juist op het moment dat Europa urgent nieuwe en sterkere partnerschappen moet inrichten in opkomende markten die cruciaal zijn voor onze welvaart en veiligheid.

Daarnaast worden in deze nota hoge ambities neergelegd, en keuzes gemaakt die tot grote aanpassingen in de uitvoeringsvorm zullen leiden met mogelijk juist een extra vraag naar uitvoeringscapaciteit. Met daarbij de extra taakstelling op de departementen, leidt dit tot zorgen over het behoud van voldoende en effectieve uitvoeringscapaciteit.

Het postennet is een ongelooflijk belangrijk instrument van de Nederlandse overheid om zichtbaarheid te creëren, voor hoe wij opereren en waar we als Nederland voor staan. Het doet het diplomatieke handwerk waar nodig, opent deuren, en is onontbeerlijk voor een soepele (handels)relatie, voor ondernemers die over grenzen kijken, juist in de landen waar het niet zo makkelijk gaat. Het werk dat verricht wordt door het postennet, de vakattaché’s en het netwerk en toegang tot overheden en partners dat er mee wordt bereikt, wordt door het bedrijfsleven bijzonder hoog gewaardeerd.

We vragen de Tweede Kamer aan de Minister van BHO te vragen hoe zij zorg gaat dragen voor een breed en goed toegerust postennet, met vakattaché’s, dat in staat is de door haar gewenste ambities uit te voeren.

Als u nog vragen heeft naar aanleiding van deze inbreng kunt u contact opnemen met Carola Baller (baller@vnoncw-mkb.nl).

Met vriendelijke groet,

Drs. F.W. Vijselaar
Algemeen Directeur