Commissiedebat Arbeidsongeschiktheid 18 februar 2025

Aan de voorzitter, leden en plv. leden van de
Vaste Commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Tweede Kamer der
Staten-Generaal

Geachte heer/mevrouw,

Ten behoeve van de commissievergadering over arbeidsongeschiktheid op 18 februari a.s. brengen VNO-NCW en MKB-Nederland graag onderstaande punten onder uw aandacht.

In het kort:
Het is alle hens aan dek voor de houdbaarheid van ons stelsel voor ziekte en arbeidsongeschiktheid; zowel financieel als qua personeel en uitvoering. De volgende punten zijn daarom essentieel:

1. WIA-instroom beperken met betere inzet in de eerste twee jaar en het werkgevers makkelijker maken mensen in dienst te nemen en te houden;
2. Onderliggende problemen bij UWV moeten worden opgelost;
3. Voor zelfstandigen zorgen voor een passende verzekeringsoplossing met keuzevrijheid.

 

1. Instroom WIA zo vroeg mogelijk aanpakken
   Het stelsel van ziekte en arbeidsongeschiktheid staat door meerdere oorzaken onder hoge druk. Veel aandacht gaat daarbij uit naar het vereenvoudigen van het stelsel voor de burger. In de Kamerbrief ‘Opvolging rapport Octas’ benadrukt de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid echter nog een groot probleem: de sterk gestegen WIA-instroom. Dit is een trend die al jaren zichtbaar is en alleen maar sterker toeneemt. Een extra punt van zorg daarbij is dat de sterkste toename van de WIA-instroom zit bij relatief jonge mensen met psychische klachten[1].

De hoge WIA-instroom is om meerdere redenen problematisch: in een krappe arbeidsmarkt hebben we iedereen nodig, het zorgt voor grote vraag naar de dienstverlening die UWV niet kan bieden en het zet de betaalbaarheid van de WIA op lange termijn onder druk. Het is daarom cruciaal om zoveel mogelijk te voorkomen dat mensen überhaupt in de WIA terechtkomen.  Dus zo vroeg mogelijk ingrijpen om mensen aan te werk te houden of naar ander werk te begeleiden. Wij vinden het een gemiste kans dat dat punt volledig ontbrak in het OCTAS-advies, terwijl daar juist veel ‘winst’ is te behalen. De wet- en regelgeving rond de eerste twee ziektejaren staat dat vroege ingrijpen nu soms in de weg; bijvoorbeeld de transitievergoeding na twee jaar ziekte en de -vaak- te langdurige focus op het eigen werk in plaats van werk dat mensen nog wel kunnen doen, buiten de eigen organisatie.  Hierdoor blijven mensen die nog wel kunnen werken te vaak te lang aan de kant staan. Nog beter zou het zijn als de aandacht voor inzetbaarheid nog verder naar de voorkant verschuift; mensen moeten bewuster bezig zijn met hun eigen loopbaan, zodat in het geval dat het leven daar aanleiding toe geeft makkelijker de wissels omgezet kunnen worden naar ander werk.

Van werkgevers mag natuurlijk worden verwacht dat ook zij alles doen wat binnen hun mogelijkheden ligt om te voorkomen dat mensen uitvallen. En dat ze mensen met een arbeidsbeperking een kans geven op de arbeidsmarkt. Door alle werkgeversverplichtingen die met het arbeidscontract gepaard gaan, vinden veel ondernemers dat risico nu echter vaak nog te groot. Daarom zou het werkgevers makkelijker gemaakt moeten worden om mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen of te houden. Hierbij denken we bijvoorbeeld aan het stimuleren van het in dienst nemen van gedeeltelijk arbeidsongeschikten door een subsidie of premiekorting, het toekennen van de no risk polis na een jaar ziekte en betere informatieverstrekking over bestaande regelingen.

2. Onderliggende problemen bij UWV moeten worden opgelost
   Er is al jaren een groot tekort aan sociaal-medische beoordelingscapaciteit bij UWV. Dit zorgt voor grote onzekerheid bij mensen die lang op hun beoordeling moeten wachten, maar ook bij hun werkgevers en uitvoerders. Er is met tijdelijke maatregelen geprobeerd tijd te creëren om de structurele capaciteit te vergroten, maar eind oktober heeft minister Van Hijum uw Kamer laten weten dat de achterstanden bij UWV de komende jaren echter weer gaan toenemen. Dat is funest.

Wat ons betreft, zijn daarom nieuwe stappen nodig om dit op te lossen. Vanuit VNO-NCW en MKB-Nederland roepen we op om het proces van de arbeidsongeschiktheidsbeoordeling te verbeteren, bijvoorbeeld door het dossier van de bedrijfsarts te gebruiken en de verzekeringsarts dit niet opnieuw te laten beoordelen. We zijn daarom blij dat de minister onderschrijft dat Octas in alle drie de varianten voor een stelselherziening geadviseerd heeft om het medisch advies van de bedrijfsarts leidend te laten zijn bij de toets op de re-integratie-inspanningen (RIV-toets). Dat voorkomt dubbel werk en zorgt ervoor dat werkgevers kunnen uitgaan van het advies van de bedrijfsarts, zonder te hoeven vrezen voor een loonsanctie op medische gronden. We adviseren dit wetsvoorstel zo snel mogelijk in te voeren.

Daarnaast is door diverse publicaties gebleken dat de uitkeringsvaststelling bij UWV veel fouten bevat, bijvoorbeeld door het foutief vaststellen van het dagloon. Hierdoor krijgen veel mensen mogelijk een verkeerde uitkering en ondernemers een verkeerde rekening. Herstel van deze fouten zal een enorm beslag leggen op de capaciteit van UWV.  Samen met het tekort aan sociaal-medische beoordelingscapaciteit vormt dit een enorme belemmering voor uitvoering van het huidige stelsel en voor het doorvoeren van nieuw beleid. Het is goed dat er aandacht is voor complexiteitsreductie om een oplossing te bieden voor de problemen in de uitvoering.  Maar er is natuurlijk meer aan de hand. Het stelsel kent immers al bij de invoering deze mate van complexiteit en was toen wel uitvoerbaar. Hoewel vereenvoudigen kan bijdragen aan een beter functionerend stelsel, is het ons inziens onvoldoende om de problematiek bij UWV op te lossen. Wij roepen u daarom op om aan te dringen op verdergaand onderzoek naar de onderliggende factoren van de problematiek bij UWV.

3. Voor zelfstandigen zorgen voor een passende verzekeringsoplossing met keuzevrijheid
   Vanuit VNO-NCW en MKB-Nederland vinden we het belangrijk dat zelfstandigen zich ook goed kunnen verzekeren tegen de risico’s van arbeidsongeschiktheid. Naar aanleiding van het Pensioenakkoord en de totstandkoming van het advies ‘Keuze voor zekerheid’ in de Stichting van de Arbeid, werkt het kabinet aan het verankeren van een verzekeringsplicht voor zelfstandigen in het wetsvoorstel Wet basisverzekering arbeidsongeschiktheid zelfstandigen (Baz). In november heeft de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid u laten weten te kijken naar mogelijkheden om het wetsvoorstel beter uitvoerbaar te maken. Wij hechten hierbij wel aan de uitgangspunten die in het advies voor deze verzekering zijn vastgelegd, om te komen tot een breed gedragen verzekeringsplicht die recht doet aan de behoefte van zelfstandigen om (middels de opt-out) te kiezen voor een verzekeringsoplossing die het beste bij hun behoeften aansluit.

Wij blijven ook na het commissiedebat van 18 februari graag beschikbaar om onze voorstellen en ideeën nader met u te bespreken.

​​Met vriendelijke groet,​

 

P.J. de Haan
Plv. teammanager Sociale Zaken, Strategie en Coördinatie

 

 

[1] UWV Januarinota 2025. Ontwikkeling wetten en fondsen UWV 2024—2025, UWV Januarinota 2025 | UWV