‘Achterstallig onderhoud scholen is megagroot probleem’

Help, onze scholen storten in en slurpen energie. En klaslokalen? IJspaleis in de winter, sauna in de zomer. Waarom leveren we onze kinderen nog af op een school met zo’n slecht binnenklimaat, vraagt Martijn Verwoerd van Bouwend Nederland zich af. Achterstallig onderhoud scholen is een megaprobleem en dus luidt hij de noodklok. ‘Er moet echt geld bij uit Den Haag.’

 

Hoe groot is het probleem van achterstallig onderhoud scholen eigenlijk?

‘Groot. Bij zo’n 40 procent van de scholen is grootschalig onderhoud of renovatie nodig, terwijl er voor de helft van die gebouwen maar plannen zijn om die ook binnen vijf jaar uit te voeren. Een derde van de gebouwen is volgens schoolbesturen eigenlijk niet geschikt meer voor het geven van onderwijs. Bovendien slurpen veel scholen energie: uit recent onderzoek van Berenschot kwam dat de energienota van basisscholen zo’n 81 procent hoger is dan waarvoor ze bekostiging van de overheid ontvangen. Geld dat aan onderwijs kan worden uitgegeven dus, gaat nu naar elektriciteit en gas. Niet zo verwonderlijk als je bedenkt dat zo’n 70 à 75 procent van de scholen energielabel C of lager heeft en in een kwart van de scholen nog deels enkel glas zit. Als we de klimaatdoelen van Parijs willen halen, dan moeten we aan achterstallig onderhoud scholen echt iets aan gaan doen.’

 

‘Geld dat aan onderwijs kan worden uitgegeven, gaat nu naar elektriciteit en gas’

 

‘En ja, natuurlijk is dit ook in het belang van Bouwend Nederland, want het betekent werk voor Nederlandse bouwbedrijven. Maar dan blijft alsnog over dat het in het belang van de hele maatschappij is dat onze scholen verbeterd worden.’

 

Dak vol zonnepanelen en dan ben je klaar?

‘Zo simpel is het helaas niet. Het probleem gaat verder dan alleen duurzaamheid. Een derde van de schoolgebouwen is totaal niet toegerust op de toekomst qua indeling en flexibiliteit. En 40 procent is te groot of te klein voor het aantal leerlingen dat er naar school gaat. Je kunt je voorstellen dat in de jaren zestig tot tachtig, toen de meeste scholen gebouwd zijn, het onderwijs anders was dan nu. Onderwijs waar de nadruk wordt gelegd op werken in groepjes, kan in sommige gebouwen heel lastig worden gegeven. En een remedial teacher die in de bezemkast kantoor houdt, lijkt me niet handig, maar het gebeurt wel. Een bijkomend – maar enorm – probleem is dat het binnenklimaat van datzelfde aantal scholen niet goed is. Het is al snel heel heet, koud, te donker of te licht en er bouwt zich teveel CO2 op.’

 

Waarom is dat binnenklimaat een probleem?

‘Hoe hoger het CO2-gehalte of de temperatuur, hoe slechter de leerprestaties van de kinderen. De cijfers zijn behoorlijk shocking: de leerprestaties dalen snel met 10 tot 20 procent. Als kinderen moeite hebben met meekomen op school, denken we vaak in termen van individuele rugzakjes, maar niet aan structurele onderliggende oorzaken. Ik verbaas me er weleens over dat ouders hun kind naar school brengen, waar je dan in de zomer tegen een muur van hitte aanloopt, en vervolgens zelf naar hun arbo-correcte werkomgeving gaan. En dan vinden we het gek dat kinderen zich niet goed kunnen concentreren in het klaslokaal. Ik zeg weleens dat een lokaal geen paleis hoeft te zijn, maar de basisvoorwaarden voor goed kunnen leren moeten toch op orde zijn.’

 

‘een lokaal hoeft geen paleis te zijn, maar kinderen moeten zich wel goed kunnen concentreren’

 

Waarom wordt het probleem ‘achterstallig onderhoud scholen’ niet aangepakt?

‘Het grootste probleem blijft de bekostiging. Gemeenten en schoolbesturen moeten er samen uit komen wie welk deel betaalt. Maar omdat beide daar structureel te weinig geld voor krijgen, is dat een bijzonder moeizaam gesprek. Als de gemeente investeert, slaat het voordeel neer bij het schoolbestuur want die krijgt lagere lasten. Natuurlijk zijn er wel initiatieven die samenwerking bevorderen, zoals de Green Deals. En in bijvoorbeeld Breda werken scholen samen met de gemeente in coöperatieve vereniging waarin gezamenlijk beslissingen over investeringen in schoolgebouwen worden genomen. Dat is ook the way to go: veel schoolbesturen zijn huiverig, kennen de markt niet goed. Met samenwerking kom je verder.’

 

En de overheid dan? Wat doet die om achterstallig onderhoud scholen op te lossen?

‘Die heeft net in kaart gebracht welke problemen er exact bij scholen spelen. Of ze daar van gaan schrikken? In eerder onderzoek uit 2014 werd schoolbestuurders naar hun wensen gevraagd voor goede scholen. Die uitkomst was dramatisch: er zou zo’n 6 à 7 miljard aan investeringen gedaan moeten worden om scholen op te frissen en klaar te maken voor de toekomst. Als je de ‘luxewensen’ eraf schraapte, kwam je nog op zo’n 2 miljard uit. Niemand wil daar graag over praten in Den Haag. Volgens mij is het in elk geval een goed begin dat nu echt goed in kaart wordt gebracht wat nodig is. Er loopt nog een studie waarbij wordt gemeten wat de werkelijke invloed is van eenvoudige maatregelen – bijvoorbeeld een ventilatiepunt verleggen in een lokaal of het toepassen van HR++ glas  – die hopelijk handvatten biedt om de kosten omlaag te brengen en een eerlijk beeld schetst van de opbrengsten. Zo kunnen gemeenten en schoolbesturen verantwoorde investeringsbeslissingen nemen. Mijn boodschap is dat er uiteindelijk hoe dan ook geld bij moet vanuit Den Haag.’