Bas Jacobs: 'De financiële fundering is onvoldoende gerepareerd'

Kom met een échte belastingherziening. Die tip geeft econoom Bas Jacobs aan het nieuwe kabinet. ‘Het is nu een totale lappendeken met grote economische verstoringen.’

 

‘De beste overheidsbegroting voor een sterke economie? Die vraag kan ik als econoom niet beantwoorden. Want het antwoord op die vraag wordt bepaald door politieke opvattingen.’ Bas Jacobs, een van de meest uitgesproken economen van Nederland als het gaat om het kabinetsbeleid, wil maar meteen duidelijk maken dat hij niet op de stoel van de politiek gaat zitten. ‘Ik zie mezelf meer als een soort ingenieur, als iemand die kijkt wat de best mogelijke manier is om bepaalde overheidsdoelen tegen de laagste maatschappelijke kosten te realiseren.’ 

‘Het nadenken over de financiële architectuur van Nederland – de inrichting van banken, pensioenen, hypotheken en belastingen – is na de crisis gestopt’, verzucht Jacobs. ‘Aan de ene kant hebben we heel veel bezit, met name in pensioenfondsen, maar daar kunnen we niet bij. Aan de andere kant hebben we enorme private schulden, met name door de reusachtige hypotheekberg. Het balanstotaal van de banken beslaat bijna vier keer het nationale inkomen. Daardoor blijft onze economie financieel fragiel en zeer conjunctuurgevoelig. Er is geen enkele politieke partij die een samenhangende visie heeft ontwikkeld op de financiële inrichting van Nederland.’

 

Te groot om te falen

‘Het ergste is dat onvoldoende lering wordt getrokken uit de Grote Recessie. Nederlandse banken zijn nog altijd veel te groot om te falen en hebben veel te weinig eigen vermogen. Maar de discussie over de inrichting van het bankwezen is in Nederland is doodgebloed. En over de pensioenen wordt sinds 2009 gepraat, maar al dat praten heeft niets concreets opgeleverd.’

 

‘Fiscale subsidies op schulden veroorzaken financiële instabiliteit’

 

‘Iedereen juicht nu wel dat de economie weer groeit en dat we uit de crisis zijn, maar de financiële fundering van Nederland is onvoldoende gerepareerd’, waarschuwt Jacobs. ‘Door de nog altijd sterke interactie tussen de financiële sector en de reële economie gedraagt de Nederlandse economie zich als een ‘boom-bust-economie’. Als het slecht gaat, gaan we heel hard omlaag. En als het goed gaat, gaan we weer heel hard omhoog.’

Jacobs wil helemaal af van het subsidiëren van schuld: ‘Fiscale subsidies op schulden veroorzaken financiële instabiliteit doordat mensen en bedrijven teveel schuld aangaan en te weinig eigen geld investeren in hun huis of onderneming. Het hoogste tarief van de hypotheekrenteaftrek gaat nu in 28 jaar van 52 procent naar 38 procent. Maar tweederde van de oorspronkelijke belastingsubsidie staat nog overeind. We moeten er eigenlijk helemaal vanaf.’

 

Geen enkele economische logica

‘Ik zie het als een grote opdracht voor het nieuwe kabinet om met een echte belastingherziening te komen.’ De hoogleraar heeft daar uitgesproken ideeën over. Er deugt volgens hem weinig van de fiscale behandeling van vermogen en vermogensinkomsten. ‘Achter de fiscale behandeling van kapitaalinkomen en vermogen zit nu geen enkele economische logica. Sparen en beleggen wordt belast met een vermogensbelasting. Het eigen huis en de pensioenopbouw worden zwaar gesubsidieerd. De dga-onderming wordt belast met een vermogenswinstbelasting, met allemaal uitwijkmogelijkheden. Dit is een totale lappendeken met grote economische verstoringen.’

 

‘De tarieven op arbeid zijn veel hoger dan nodig’

 

‘De overheid zorgt ervoor dat mensen in het spitsuur van hun leven gigantisch sparen en financieel klem komen te zitten. Dat komt door de verplichte pensioenopbouw, maar ook de verplichte aflossing om de hypotheekrente te kunnen aftrekken. Bovendien zorgt de fiscus dat mensen veel te veel vermogen opbouwen in hun pensioenfonds. Daar kan niemand bij in tijden van crisis. De overheid moedigt mensen bovendien aan om te veel van hun vermogen te investeren in onroerend goed.’

‘De tarieven op arbeid zijn door de zeer lage belasting op kapitaalinkomen veel hoger dan nodig. Daardoor ontstaat economische schade in de arbeidsmarkt. Het loont namelijk minder om hard te werken, te ondernemen, later met pensioen te gaan en te investeren in menselijk kapitaal.’

 

Welvarender en stabieler

‘De subsidies op de pensioenen en het eigen huis kosten ongeveer 4 à 5 procent van het bbp aan gederfde belastinginkomsten. Als we het eigen huis en pensioen net als spaargeld zouden belasten, dan kunnen de tarieven op arbeid over de hele linie met ongeveer 9 procentpunt omlaag.’

‘Nederland zou daarom een veel welvarender en financieel stabieler land kunnen zijn als er een vermogenswinstbelasting met één tarief komt voor alle soorten vermogen: sparen, beleggen, eigen huis, eigen onderneming en pensioen. Een belastingvrijstelling kan zorgen dat mensen voldoende vermogen kunnen opbouwen voor hun pensioen.’

‘De overheid stuurt dan veel minder hoe mensen hun geld uitsmeren over hun leven. Ook wordt de kapitaalmarkt dan niet langer verstoord door de fiscus. De economie wordt veel robuuster en stabieler als alle fiscale prikkels voor schuldfinanciering worden weggenomen. En als de lastendruk op arbeid zeer fors kan dalen, gaat ook de arbeidsmarkt veel beter functioneren.’

 

Lees ook wat de economen Henriëtte Prast, Marcel Canoy en Barbara Baarsma helemaal anders zouden doen.

 

Wie is Bas Jacobs?Bas Jacobs is hoogleraar economie en overheidsfinanciën aan Erasmus School of Economics. Hij promoveerde in 2002 aan de Universiteit van Amsterdam en was werkzaam bij het Centraal Planbureau, de European University Institute in Florence, de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit van Tilburg.