De tijd is rijp voor een Europese Energie-Unie

Russische troepen op Oekraïense grond, nog scherpere Europese sancties: de zo gewenste de-escalatie en diplomatieke oplossing tussen Rusland en Oekraïne laten nog altijd op zich wachten. Ondertussen zijn grote delen van Europa afhankelijk van Russische gasleveranties. De hoogste tijd om die afhankelijkheid fors te verminderen. Helaas is dit nog niet zo makkelijk. De mogelijkheden om dit op korte termijn voor elkaar te krijgen zijn beperkt én hebben een fiks prijskaartje. Om vast te houden aan een betaalbaar en duurzaam Europees energie- en klimaatbeleid moet er daarom verder vooruit worden gekeken.

De belangrijkste stap die de EU-lidstaten daarbij moeten zetten, is het vervolmaken van de Europese markten voor gas- en elektriciteit. Het gaat dan niet alleen om het versneld aanleggen van de benodigde fysieke infrastructuur, maar ook om afspraken die leiden tot een echte Energie-Unie.

Bij een gemeenschappelijke energiemarkt past namelijk per definitie het overdragen van bevoegdheden naar Europees niveau. Energiezekerheid is, net als klimaat- verandering, een gemeenschappelijk belang dat de lidstaten van de EU met elkaar delen en waarbij acties van één lidstaat gevolgen hebben voor andere lidstaten of zelfs de EU als geheel. Een goed voorbeeld hiervan is de Duitse Atomausstieg. Die kosten-batenafweging moet daarom op Europees niveau worden genomen en kan niet altijd aan individuele lidstaten worden overgelaten.

Op dit moment hebben lidstaten volledige controle over de eigen energiemix. Het nationale energiebeleid van individuele lidstaten zou echter getoetst moeten worden aan het gemeenschappelijke Europese belang. Zo moet de EU lidstaten kunnen ‘verbieden’ om zonder gegronde reden de winning of aanwending van bepaalde energiebronnen, zoals kernenergie of schaliegas, uit te sluiten als dit de energiezekerheid van de Europese Unie in gevaar brengt. Ook moet de EU kunnen optreden als infrastructurele projecten vertraging oplopen of niet van de grond komen. Essentieel zijn bijvoorbeeld de verbindingen van West-Europa naar de meest afhankelijke Oost-Europese lidstaten, maar ook moeten Spanje en Portugal ontsloten worden.

Een kortetermijnoplossing is het niet en politiek ook zeker niet eenvoudig haalbaar. Tot in lengte van jaren afhankelijk zijn van de luimen van Poetin, is echter een weinig aantrekkelijk alternatief.