Deze bedrijven gooien het roer om tijdens de coronacrisis

And now for something completely different, moeten ze bij deze bedrijven hebben gedacht. De coronacrisis maakt creatief en flexibel. Scheepsbouwer Damen Shipyards helpt een zorgmasker ontwikkelen. De brouwerij van Bavaria maakt handalcohol voor de medische sector. ‘We voelen ons chef-koks: een beetje van dit, een beetje van dat, en dan uitproberen’ 

Ja, het bestaat echt: een master in brewery science. Wietse van den Boogaard, hoofdbrouwer bij Bavaria, heeft er één op zak. Alleen houdt hij zich nu even niet met bierbrouwen bezig, maar met het ‘brouwen’ van desinfecterende handalcohol. Yep, dat leggen we even uit.

Het begint ermee als Peer Swinkels, ceo van Royal Swinkels Family Brewers, het moederbedrijf van Bavaria, door een medisch coördinatiecentrum wordt benaderd. ‘Of we misschien restproducten alcohol konden leveren aan ziekenhuizen, aangezien die zitten te springen om desinfectieproducten’, vertelt de hoofdbrouwer.

Tegelijkertijd heeft de horeca haar deuren gesloten, terwijl die nog wel bier in hun tanks hebben liggen. ‘Bavaria had al besloten die restanten op te halen bij ruim 600 cafés die tankbierinstallaties hebben. Straks is dat bier niet meer geschikt voor consumptie. Zonde om weg te gooien, we kunnen er namelijk veevoeder van laten maken.’

Nou ja, toen werd één plus één twee. Van den Boogaard: ‘Ik dacht: kunnen we niet zelf handalcohol maken? Er is genoeg bier om alcohol uit te destilleren. En er is genoeg vraag. Ook huisartsen, fysiotherapeuten en personeel in verpleeghuizen kampen met een groot tekort aan hand sanitizer.’

Artikel gaat na de foto verder

Desinfecterende handgel van Bavaria-bier

Van den Boogaard en zijn team krijgen mandaat om het nieuwe product te maken. Dat vergt enig omdenken. ‘Normaal gesproken rijd je met een volle tank naar de cafés en tank je die leeg. Nu gingen we met een lege tank naar de kroeg, om daar het bier in de auto te tanken en met volle lading terug te keren naar de brouwerij. Een omgekeerd proces.’

Ook de destilleerders krabben zich even op hun hoofd. Een biertje telt 5 procent alcohol, desinfecterende handgel bestaat voor 80 procent uit pure alcohol. De truc is om de concentratie van alcohol zo hoog mogelijk te maken. Heb je scheikunde gehad? Een kwestie van bier koken, alcohol opvangen en condenseren, en dat een aantal maal herhalen tot je een zuivere vloeistof krijgt die boven de 80 procent uitkomt.’

maar hoe maak je dan van bier met 5 procent alcohol handgel dat voor 80 procent uit alcohol bestaat?

Maar dan. Hoe weet je hoe je handalcohol moet maken? ‘Desinfectiegel voor de medische sector moet aan richtlijnen voldoen om virussen als COVID-19 te kunnen afweren. De Wereldgezondheidsorganisatie maakte enkele recepturen openbaar. Die hebben we gewoon opgezocht op het internet. Naast pure alcohol moet (ontsmettende) waterstofperoxide worden toegevoegd, en glycerine tegen het uitdrogen van de handen.’ Ingrediënten die de brouwer niet in de kast heeft liggen. ‘We vroegen aan ons netwerk of iemand die spullen beschikbaar had. Een dag later stond het al bij ons voor de deur.’

Het research & developmentteam zijn ‘als chef-koks’ bezig geweest om de receptuur goed te krijgen. ‘Kleine testen uitvoeren. Een beetje van dit, een beetje van dat, en dan uitproberen.’ Het resultaat: 1.000 flacons van één liter met handalcohol, gevuld door Bavaria-medewerkers en klaar voor gebruik voor dispensers in medische instellingen.

Hoe Bavaria van bier desinfecterende handgel maakt

De brouwerij moest voor deze omslag wel bedrijfsprocessen aanpassen. ‘Dan gaat het met name om verbouwingen in onze destillatiekolom. Klepjes die we verplaatsten, leidingen die we omlegden. Ook de software die de installatie aanstuurt, moest opnieuw worden ingericht.’ In korte tijd een compleet nieuwe supply chain opzetten dus. Lastig. Maar het lukt. Van den Boogaard: ‘Omdat iedereen meedoet uit het hart. Die extreme focus op één ding maakt een enorme hoeveelheid energie vrij. Je krijgt te maken met pure ondernemerskracht. Hoe snel mensen kunnen omgaan met iets nieuws omdat ze overtuigd zijn goed te doen, is mooi om te zien.’

Zorgmasker van Damen Shipyards

Ook binnen Damen Shipyards is het roer tijdelijk omgegooid. Marc Derks, projectleider Onderhoud Schepen, kijkt midden maart televisie. Alles draait om het coronavirus en dat zet de radartjes in zijn hoofd in gang. ‘De ernst van de verspreiding, het virus dat exponentieel groeit, het tekort aan mondkapjes. Waarom pikt niemand dit op?’

Lang verhaal kort: Derks belt maritiem consultant Tim Lodder, met wie hij vaak samenwerkt, en gaat brainstormen. ‘Ideeën met een Decathlon snorkelmasker circuleerden al op social media. Verder weet ik zelf veel over stromingsleer, die beweging van gas en vloeistof onderzoekt. En de lassers op onze scheepswerf dragen een beschermingsmasker, met daaraan een luchtfilterpomp.’ De link snorkelmasker + zuiveringspomp wordt rap gelegd.

Artikel gaat na de foto verder

Derks – van huis uit werktuigbouwkundige – snelt naar de Decathlon en slaat aan het knutselen met tiewraps. Binnen 3 uur is het grove ontwerp van de COVID-mask geboren, bestaande uit snorkelmasker, filter, luchtfilterpomp (een zogeheten PAPR) en een koppelstuk.

Wil je weten hoe het COVID-masker precies werkt? Kijk dan hier op de website van Air-wave

‘Dit masker dekt je gezicht af zodat er geen virusdeeltjes achter komen. Via overdruk kun je goed blijven ademen, tot minstens 7 uur lang. Het filter houdt de lucht die je inademt schoon’, vertelt Derks. Het is bedoeld voor zorgpersoneel in de intensive care afdelingen, dat het meest bloot staat aan het coronavirus. ‘We willen de mensen aan de zorgbedden zo lang mogelijk bij ons houden. We vragen al zo veel van ze. We doen dit graag.’

‘iedereen wil iets positiefs doen nu’

In no time staat een ploeg te trappelen, verenigd in de stichting Air-wave.org om de maskers te testen en uiteindelijk op grote schaal te maken. Medisch specialisten, 3D-ontwerpers, consultants. Filterspecialist VFA Solutions haakt aan, TU Delft, Shell. ‘Allemaal mensen uit ons netwerk die iets positiefs willen doen. Ze willen werken aan een oplossing in een tijd waar genoeg negativiteit heerst’, aldus Derks. De stichting werkt met open source: ze stelt haar kennis over het masker beschikbaar zodat elke zorginstelling in de wereld het kan maken.

Mag dat zomaar?Overal in de wereld staan creatieve ondernemers klaar om medische producten en apparatuur te helpen maken. Maar kan dat zomaar? Kan een autofabrikant beademingsapparatuur maken, of een modehuis mondkapjes? Moet je daarvoor niet aan vreselijk strenge – Europese – regels voldoen? De Europese Commissie publiceerde in ieder geval een aanbeveling waarin ze aan instanties vraagt voorrang te geven aan de conformiteitsbeoordeling van bedrijven, die persoonlijke beschermingsmiddelen tegen het coronavirus op de markt brengen. Met een conformiteitsbeoordeling wordt onderzocht of een product voldoet aan de vooraf gestelde eisen. Verder wordt toezichthouders verzocht om hun procedures flexibeler te maken om nieuwe producten makkelijker op de markt te helpen. De maatregelen mogen géén nadelig effect hebben op het algemene niveau van gezondheid en veiligheid, zo staat in de aanbeveling te lezen. Verder zamelt de Europese Commissie via RescEU medische apparatuur in. Lidstaten die met tekorten kampen om Covid-19 te bestrijden kunnen centraal bevoorraad worden. Lidstaten slaan hun handen ineen in een gezamenlijke aanbestedingsprocedure om medische hulpmiddelen te kopen. Zo kunnen de deelnemers tegen lagere prijzen beschikken over noodzakelijke middelen en apparatuur. De strijd tegen het coronavirus verbindt Europa.

Certificering zorgmasker

Derks mailt, belt en chat met ziekenhuizen, overheid en RIVM dat het een lieve lust is. ‘Ziekenhuizen moeten bereid zijn de maskers te testen, de moed hebben ze uit te proberen.’ Mede dankzij de medisch specialisten binnen Air-Wave.org durven Haaglanden Medisch Centrum (HMC) en diverse teams in andere ziekenhuizen het aan. Met fijn resultaat: foto’s van artsen met snorkelmasker en opgestoken duim circuleren op internet.

Via werkgeversorganisaties en media doen Derks en de zijnen een oproep aan bouwbedrijven, aannemers, lassers, íedereen die ergens een PAPR heeft liggen, om die aan Air-Wave.org in bruikleen te geven. ‘Wij maken ze schoon, sluiten het aan op het snorkelmasker, en na gebruik krijgt iedereen ze weer terug.’ Nieuwe apparaten kopen kan ook, maar er zijn er meer tweedehands in gebruik. Bovendien kosten ze nieuw rond de 700 euro. ‘Dankzij de inzamelingsactie werken we kosten efficiënt én we kunnen sneller opschalen’, aldus Derks. Volgens hem zijn er in 10 jaar circa 100.000 PAPR’s verkocht. ‘Ik hoop dat daarvan zo’n 20.000 nog in goede conditie zijn.’

‘wij zijn gewend om snel te schakelen en op te schalen. wachten op ‘t RIVM was even wennen’

De loods van de scheepsbouwer staat klaar om de tweedehands pompen te ontvangen en schoon te maken. Eigenaar Kommer Damen heeft het project zijn zegen gegeven. ‘Hij heeft vertrouwen in ons, daar zijn we erg blij mee. Door zijn goede naam eraan te verbinden, neemt hij met zo’n apart project toch een risico’, vindt Derks.

Het wachten is in elk geval op groen licht van het RIVM: een validatie die aantoont dat het zorgmasker voldoet aan de strenge veiligheidsstandaarden in de zorg. Derks: ‘Het RIVM heeft het druk. Daar zit een vertraging op. Dat is wel even wennen hoor. Binnen Damen zijn we gewend om snel te schakelen en op te schalen. Wij weten natuurlijk allang dat het masker werkt.’

De hele keten werkt mee

Bij Bavaria loopt het inmiddels storm. Van den Boogaard: ‘Maar we kunnen hier niet oneindig mee doorgaan. We geven de handalcohol gratis weg, terwijl het een gigantische operatie is met kostenplaatje. De horecasector heeft het zwaar, dat raakt ons ook. We moeten als Bavaria wel financieel gezond blijven.’

Gelukkig dragen ketenpartners van de bierbrouwerij hun steentje bij. Zo zorgt Van den Heuvel Transport voor de logistiek. De Houweling Groep levert kosteloos 10.000 literverpakkingen op afroep en meerdere bulkcontainers. Eigenaar Marc Houweling: ‘Dat hebben we gewoon hier staan, verpakkingen is onze core-business. Verder zijn we als familiebedrijf sociaal ingesteld. In deze crisistijd is het fijn om iets te kunnen doen, om een maatschappelijk probleem te helpen oplossen.’

‘fijn om iets te kunnen doen in deze crisistijd’

Onder de vlag van de Houweling Groep valt een groothandel in veiligheidsartikelen waaronder mondkapjes. ‘Daarvan hebben we er 2 miljoen in backorder. Op dat vlak kunnen we helaas niets betekenen. Daarom willen we zo graag op andere terreinen bijdragen. Het gaat even niet goed met de bierbranche. Als onze branche in de ellende zit, hoop ik dat er weer andere bedrijven zijn die óns helpen.’

En voor Air-wave.org, zijn er wel genoeg snorkelmaskers beschikbaar bij Decathlon? ‘Bij navraag blijkt dat ze er nog zo’n 400.000 hebben liggen’, weet Derks. ‘Als alternatief is een industrieel masker ook bruikbaar. Maar dan zie je er meteen uit als Darth Vader.

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.