‘Een dag na de mislukte coup kwamen de bedreigingen al binnen’

Bedreigingen, intimidaties, vernielingen. Na de mislukte couppoging liepen de gemoederen in de Turkse gemeenschap hoog op. Ook in Nederland. Vier ondernemers doen hun verhaal. Eén anoniem, want ‘nu ben ik in hun ogen dus een van de landverraders, een terrorist.’

Hikmet Gürcüoglu kiest zijn woorden zorgvuldig. De voorzitter van de Nederlandse Turkse Ondernemersvereniging Hotiad en directeur van Koç Vleeswaren in Zoeterwoude wil boven alles dat de rust weer terugkeert. Geen ondernemer is gebaat bij spanningen, het doet de handelsrelaties tussen Turkije en Nederland geen goed, klinkt het. ‘We zijn daarom heel voorzichtig geweest in onze uitlatingen. Er kwam in de eerste weken na de mislukte coup zoveel emotie los. In de media werd alles zwart-wit afgeschilderd.’

Heksenjacht

Volgens de Turkse regering was de mislukte staatsgreep van 15 juli het werk van de islamitische prediker Fethullah Gülen die in de Verenigde Staten woont. Zijn aanhangers zouden ‘geïnfiltreerd’ zijn in alle geledingen van de Turkse samenleving. Sinds de vriendschap tussen Gülen en de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan in een machtsstrijd ontaardde, is Gülen staatsvijand nummer 1.

Gülen is niet alleen actief in Turkije. In tal van landen zijn scholen, stichtingen, bedrijven die sympathiseren met het gedachtengoed van de prediker. Zo ook in Nederland.

Gürcüoglu: ‘In Turkije is er geen twijfel dat de Gülenbeweging achter de couppoging zat. Hier kennen we de sympathisanten van de Gülenbeweging al jaren. Het zijn kennissen en vrienden. Na de couppoging hoop ik dat de Gülenvolgers hebben gezien hoe schimmig deze club is. De top van de beweging zal hardnekkig blijven ontkennen dat ze een rol hebben gespeeld bij deze couppoging. Hopelijk komen de ‘gewone’ Gülenaanhangers zo snel mogelijk tot inzicht.’

Een aantal ondernemers in Nederland begon echter daags na de mislukte staatsgreep met een heuse heksenjacht. Op internet circuleerden ‘zwarte lijsten’ met adressen van verdachte ‘Gülenbedrijven’. Een pluimveehouder in Arnhem riep op Facebook op om ‘schoon schip te maken’ met ‘de aanhangers van terroristen’ in Nederland. En riep op tot een boycot. Andere ondernemers werden bedreigd. Gürcüoglu: ‘Er zijn fanatiekelingen aan beide kanten. Maar geweld is nooit een oplossing en Nederland is zeker niet de plaats om dit uit te vechten.’

Slachtoffer

Een aantal ondernemers werd zelf het slachtoffer van de ‘heksenjacht’. ‘De bedreigingen kwamen al een dag na de mislukte coup binnen’, vertelt een directeur van een maatschappelijke instelling in de Randstad die zijn verhaal alleen anoniem wil doen. De felle reacties verbaasden hem niet. Zijn sympathie voor Fethullah Gülen is bekend. ‘Ik ben een bekend en succesvol gezicht in de gemeenschap. En nu dus een van de landverraders, een terrorist. Ik kan niet meer naar Turkije toe.’ 

De kans is groot dat hij onmiddellijk zou worden opgepakt. De bedreigingen in Nederland waren dusdanig dat hij de politie inschakelde. Een paar dagen heeft de politie in burger voor zijn huis en kantoor gesurveilleerd. ‘Ik was niet echt bang, blaffende honden bijten niet, maar ik heb wel een gezin.’

De hele kwestie heeft voor hem aangetoond hoe lang de arm van Erdoğan is. ‘Mijn personeel van Turkse afkomst werd zelfs door familie en vrienden onder druk gezet om ontslag te nemen. De eerste paar dagen na de coup meldde zich ook een aantal mensen ziek. Ze waren te bang.’ Maar het sterkt hem dat uiteindelijk niemand is opgestapt. ‘We doen hier goed werk. Het is toch te gek voor woorden dat mijn instelling lijdt onder gebeurtenissen 3.000 kilometer verderop. Mijn werk heeft helemaal niets te maken met Erdoğan of sympathie voor Gülen.’  

‘HET IS TOCH TE GEK VOOR WOORDEN DAT MIJN INSTELLING LIJDT ONDER GEBEURTENISSEN 3.000 KILOMETER VERDEROP’

In Tilburg reageert directeur Faruk Halici van horecagroothandel Jilpaq Holding nuchter op de hele kwestie. Hij houdt zich verre van de politiek, heeft er in het contact met zijn klanten niets van gemerkt. ‘Ik ben een ondernemer, geen politicus. Er wordt nu door iedereen met modder gegooid. Maar het is niet aan ons in Nederland om uit te zoeken wie er achter de coup zat, dat doen de rechters in Turkije.’

Halici stoort zich wel aan de slechte reputatie van Erdoğan. ‘Hij is democratisch gekozen, dat lijkt men te vergeten.’

De innovatieve ondernemer Murat Kiran, oprichter en bestuurder van diverse bedrijven, waaronder it-bedrijf Conclusion in Utrecht, volgt de ontwikkelingen rondom. Hij betreurt de spanningen binnen de Turkse gemeenschap. ‘De Turken zijn een emotioneel volk. Turken in het buitenland worden door Erdoğan ‘ambassadeurs’ genoemd en daar reageert men op. Dat gecombineerd met de propaganda van beide kampen in de sociale media, en je ziet dat de spanningen hoog oplopen. Heel erg jammer.’

Groeiende polarisatie

Zelf is de ondernemer geschrokken van de mislukte staatsgreep. ‘Persoonlijk ben ik tegen elke staatsgreep waar dan ook. Maar het gebrek aan reactie vooral van het Westen, ook van Nederland, heeft veel vraagtekens opgeroepen. Onze bondgenoten – in handel, in de NAVO – hadden zeventigmiljoen harten kunnen veroveren door begrip voor het trauma te tonen, door hulp aan te bieden.’  

Kiran, die theologie, filosofie, it en bedrijfskunde studeerde, maakt zich boos dat in de 21ste eeuw afkomst, herkomst en huidskleur nog steeds zo’n grote rol spelen in de hedendaagse politiek en samenleving. Persoonlijk heeft hij geen last gehad van de Turkse spanningen. Maar hij heeft wel zorgen over de groeiende polarisatie, en over de harde woorden van de Nederlandse politiek. ‘Ik had van onze premier – als vader des vaderlands  –  een  meer verzoenende toon verwacht. Nederland had als land de potentie om wereldwijd voorbeeld en meetlat van tolerantie en vrijheid te zijn. Maar we leren niets van de geschiedenis. We hebben het over integratie maar eigenlijk willen we iedereen wit schilderen. Zonde, want een kleurrijke maatschappij heeft meer te bieden, over en weer.’