Elke dag gebruiken we producten gemaakt van grondstoffen die we niet uit Nederland of zelfs Europa halen. Eén natuurramp, conflict of piratenaanval en die aanvoer is verstoord, met grote schade voor onze economie. Tijd om snel minder afhankelijk te worden, maar kan dat? Deel 3: satellieten
Het KNMI heeft nét een satelliet in een baan om de aarde gestuurd. Om data over het klimaat te verzamelen. En daarmee is er weer een satelliet bij, bij de ongeveer achtduizend die nu werkend om onze aarde draaien en ons voorzien van onder meer weersvoorspellingen, gps-signalen en internetverbindingen. Amerika domineert de satellietenmarkt, met nu 5600 exemplaren in de ruimte. Europa's teller staat op krap 200. Kunnen 'wij' voldoende eigen satellieten (blijven) maken?
Lange lijst grondstoffen
Globaal gezien bestaat een satelliet uit een antenne, zonnepanelen, een batterij voor de energie, en een metalen behuizing voor de aandrijving en de chips die data verzamelen. Voor de behuizing zijn lichte en sterke metalen nodig, zoals titanium en aluminium. Alleen in Japan, Rusland en Kazachstan is titanium te vinden dat geschikt is voor de ruimtevaart.
Voor de zonnepanelen en de chips is germanium nodig, waar China zestig procent van in handen heeft, maar er zijn ook mijnen in Canada, de VS, Finland en Rusland. De lijst aan grondstoffen is lang. Je vindt koper in de apparatuur, voor het maken van magneten wordt neodymium gebruikt. In de optische onderdelen – denk aan de lenzen voor camera's – zijn onder meer terbium en yttrium aan boord. In de batterijen zitten lithium en andere belangrijke materialen.
Halffabricaten maken
Al die grondstoffen zijn belangrijk, maar Přemysl Janík maakt zich zorgen over de stap daarna. 'Ja, sommige zeldzame materialen komen niet voor in de Europese bodem, maar zelfs als we wel genoeg zouden hebben, zijn we niet in staat daar halffabricaten van te maken', aldus de REACH*-expert bij de European Space Agency (ESA).
'Chemische bedrijven verkassen naar china'
Complexe milieueisen
Janík zou graag zien dat Europa snel met een strategie komt tegen het gevaar van afhankelijkheid van niet-Europese materialen en componenten. 'We ontwerpen en maken wel satellieten in Europa, maar daar heb je wel hoogwaardige metalen, chemicaliën, elektronica en halfgeleiders voor nodig die veelal van buiten dit werelddeel komen. Grote chemische bedrijven in Europa verkassen die afdelingen naar China en dat komt onder meer door complexe en beperkende Europese milieueisen. Dus zelfs als je grondstoffen naar Europa brengt, zijn we nog afhankelijk van productie elders.'
Onbereikbare plekken
Misschien toch grondstoffen en onderdelen recyclen? Janík lacht: 'Dat is onmogelijk. Óf die verbranden in de dampkring, of ze storten neer op onbereikbare plekken in de oceaan. Satellieten staan soms twintig- tot veertigduizend kilometer van ons af, of gaan naar andere planeten; recycling is daar onbegonnen werk.'
*REACH is een Europese verordening die beschrijft hoe bedrijven moeten omgaan met de productie van en handel in chemische stoffen.
