Raken grondstoffen voor kunstmest op?

Elke dag gebruiken we producten gemaakt van grondstoffen die we niet uit Nederland of zelfs Europa halen. Eén natuurramp, conflict of piratenaanval en die aanvoer is verstoord, met grote schade voor onze economie. Tijd om snel minder afhankelijk te worden, maar kan dat? Deel 2: kunstmest  

Van de aardappelen op je bord tot het fruit in je smoothie: de kans is groot dat er kunstmest aan te pas is gekomen. Kunstmest is essentieel in onze voedselvoorziening. Sterker nog, bijna de helft van de wereldbevolking is afhankelijk van kunstmest voor hun dagelijkse voeding.    

Er bestaan tientallen soorten kunstmest. Die zijn grofweg op te delen in drie categorieën, op basis van essentiële planten nutriënten: stikstofkunstmest, fosfaatkunstmest en kaliumkunstmest.

Natuurlijke grondstoffen

De allergrootste producenten zijn China, Rusland, de VS, Canada en Marokko: daar zijn de natuurlijke grondstoffen voor kunstmest te vinden. Stikstofkunstmest wordt gemaakt van luchtstikstof en een (fossiele) grondstof. Vaak wordt aardgas gebruikt, dat veel voorradig is in Rusland en de VS. China, dat niet veel aardgas heeft, maakt stikstofkunstmest van steenkool. Fosfaatrots, de grondstof voor fosfaatkunstmest, is ruim voorhanden in Marokko maar ook in China, de VS en Rusland. Kaliumkunstmest, tot slot, wordt gemaakt van potas. Canada beschikt over verreweg de grootste potasvoorraden, gevolgd door Rusland, China en Belarus. 

Eindig en onvervangbaar  

Europa is een netto-kunstmestimporteur. Kalium en fosfaatrots moeten geïmporteerd worden. Daarvoor zijn we vrijwel volledig afhankelijk van landen buiten Europa. Fosfaatrots en potas zijn bovendien eindig en onvervangbaar: op termijn komen we zonder te zitten. Om in de toekomst aan de vraag te kunnen voldoen, moeten we ze recyclen. ICL doet dat al: in haar Amsterdamse fabriek maakt de Israëlische producent fosfaatkunstmest van fosfaat gerecycled uit rioolslib. De komende jaren wil ICL de productie opschalen om aan de volledige Europese fosfaatbehoefte te kunnen voldoen. 

DE voorkeur gaaT uit naar het goedkoopstE product

Stikstofkunstmest importeren

Nederland moet het aardgas voor stikstofkunstmest ook importeren. We halen veel gas uit landen als het VK en Noorwegen, maar ook uit de VS en Qatar. Je kan ook stikstofkunstmest maken van pure luchtstikstof of (groene) waterstof. Dat gebeurt al op kleine schaal in Noorwegen, maar deze kunstmest is gemiddeld vier keer duurder dan kunstmest op basis van aardgas. De voorkeur gaat natuurlijk uit naar het goedkoopst mogelijke product. 

Binnenlandse vraag 

Binnen Europa is Nederland één van de grootste producenten. In 2020 werd er bijna 2,5 miljoen ton nutriënten geproduceerd, voornamelijk stikstofkunstmest. Hiermee produceren genoeg om aan de binnenlandse vraag te voldoen, ware het niet dat ongeveer 80 procent van de productie wordt geëxporteerd. België, Duitsland en Frankrijk zijn de grootste afnemers. Nederland importeert daarom ook kunstmest, voornamelijk uit België, Duitsland en Rusland. De import van kunstmest uit Rusland is sinds de start van de oorlog in Oekraïne nauwelijks gedaald. Die is goedkoper én vrijgesteld van Europese handelssancties. Dat helpt dan niet mee.