Hans de Boer neemt afscheid: 'We zijn trotser geworden op Nederland'

Missionaris, voorvechter, mikpunt van kritiek: Hans de Boer was het de afgelopen jaren allemaal. Tijdens zijn voorzitterschap van VNO-NCW streed hij onvermoeibaar voor een herwaardering van de kracht van Nederland. En nam hij zelden een blad voor de mond. 

 

‘Ik hoop vooral dat ze er evenveel plezier aan gaat beleven als ik in de afgelopen 6 jaar en 3 maanden’, zegt Hans de Boer aan de vooravond van zijn afscheid over zijn opvolger Ingrid Thijssen. Hij is onder de indruk van haar, maar weet ook dat ze voor een flinke uitdaging staat. Net als hij destijds.

 

Hoe was úw start?

‘In 2014 begon ik aan het eind van een heel diepe crisis. Niemand gaf meer een cent voor de kans op economische groei. Maar ik dacht: als we ervoor gaan in Nederland, is the sky the limit. Gelukkig kreeg ik gelijk: er kwam ook weer beweging in de economie en groei. Met als gevolg de laagste werkloosheid ever. Nederland was wat dat betreft een modelland in Europa en zelfs een topper in de wereld. Ik heb het de afgelopen jaren wel duizend keer uitgedragen: we mogen dan een klein landje zijn, maar we hebben een grote en sterke economie. Daar zijn we trotser op geworden met zijn allen, en daar heb ik wel een steentje aan bijgedragen denk ik.’

 

Maar ja, toen kwam corona…

‘Inderdaad. Dus nu zijn we 6 jaar en 3 maanden verder en zitten we weer in de shit. Dat laat maar zien dat je heel bescheiden moet zijn over wat je kunt bereiken. Anton Dreesmann, met wie ik vroeger veel heb gewerkt, zei wel eens tegen me: ‘Hans, we zijn niet meer dan een vliegenpoepje op een lampenkap’. Dat is waar, al denk ik dat het verschil tussen de huidige crisis en die van 2014 is dat we nu omhoog kijken en toen niet.’

Wie is Hans de Boer?Hans de Boer (65), getrouwd en twee kinderen, werd geboren in het Friese Oostdongeradeel. In Amsterdam studeerde hij Economie aan de Vrije Universiteit. Na zijn studie ging hij aan de slag bij het Instituut voor Onderzoek van Overheidsuitgaven. Vier jaar later werd hij beleidsadviseur van de regering op de Nederlandse Antillen. In opdracht van toenmalig minister Jan de Koning ging hij in 1985 op zoek naar de economische argumentatie voor het openhouden van de raffinaderij op Curaçao. Terug in Nederland richtte hij – samen met studievriend Hans Kamps – het Bureau voor Economische Argumentatie op, dat hij acht jaar later verkocht aan KPMG.
Van 1997 tot 2003 was Hans de Boer voorzitter van MKB-Nederland. Daarna werd hij ondernemer, commissaris en adviseur bij diverse organisaties. Ook was hij voorzitter van de Taskforce Jeugdwerkloosheid, lid van het Innovatie­platform en initiatiefnemer van Vakcolleges, een keten van moderne ambachtsscholen. Op 1 juli 2014 trad hij aan als voorzitter van VNO-NCW waar hij op Prinsjesdag 2020 na zes jaar en drie maanden afscheid neemt. Van de mooie reizen die hij met zijn vrouw voor de rest van het jaar gepland had, komt waarschijnlijk niets terecht. En in het nieuwe jaar? ‘Ik wil niet hijgerig meteen op de volgende klus duiken, maar uiteindelijk wil ik wel weer een beetje in de business.’ 

In 2014 zei u dat er iets niet goed zat tussen het bedrijfsleven en de samenleving. Is dat nu ook anders?

‘Ik zag het als mijn missie om te laten zien dat het bedrijfsleven de kracht is die écht het verschil maakt. Die welvaart creëert en mensen de kans geeft zich te ontwikkelen. Dat vind ik nog steeds: de beste manier om een samenleving bij elkaar te houden is door te zorgen voor groei en banen. En dat hebben we ook gedaan. Maar het sentiment is niet echt veranderd en dat is schadelijk. Dat een sterke economie de basis is voor een goede samenleving wordt maar matig ingezien.’

 

Op wat voor manier is dat schadelijk?

‘We zitten in Nederland met de unieke situatie dat er vier partijen nodig zijn voor een coalitie die ook nog eens een minderheid heeft in zowel de Tweede als de Eerste Kamer. Dus vertalen die sentimenten zich sneller dan in het buitenland in wetgeving. Dat levert dan bijvoorbeeld op dat wij als enige in Europa speciale wetgeving hebben die de bonussen in de financiële sector limiteert op 20 procent van het salaris. En nu zitten alle bedrijven die we door de Brexit in Amsterdam hadden kunnen krijgen, in Frankfurt, Parijs en Luxemburg. Dat kost ons economische groei en banen waar iedereen van had kunnen profiteren. Toch heeft Rutte dat politiek moeten weggeven.’

 

‘vergeet niet dat welvaart geen gegeven is’

 

Anders was het sentiment er waarschijnlijk ook niet beter op geworden.

‘Dat is waar. In de samenleving had dat misschien scheve ogen gegeven. Maar als VNO-NCW-voorzitter sta je voor de economie. Een economie die in dienst staat van een goede samenleving. En die samenleving is ook niet altijd consistent. Toen een paar jaar geleden AkzoNobel en later Unilever werden bedreigd kwam er een Kamerbrede motie: kabinet, dat laten jullie toch zeker niet gebeuren! Twee jaar later met de dividendbelasting was het sentiment: nou, laat ze dan maar gaan.’

 

Frustrerend?

‘Ja, want blijkbaar is de prijs van de politieke versnippering dat er irrationele dingen gebeuren als je het vanuit de economie bekijkt.’

 

Interview gaat na de foto verder

Economie is niet alles.

‘Bestuurlijke continuïteit is ook belangrijk, dat beseft iedere ondernemer. En dus kan Mark Rutte alleen maar een kabinet vormen waarin hij ál die verschillende geluiden bij elkaar houdt. En het is ook goed dat onze democratie uiteindelijk leidt tot een soort groepswijsheid waarin ál die geluiden een plekje krijgen. Maar het zou er niet toe mogen leiden dat we daardoor onze economische basis verspelen.’

 

‘ik heb me af en toe de tranen gelachen’

 

Een onbevredigend afscheid?

‘Nee hoor, ik ben echt een dankbaar man. Dat ik dit in mijn leven twee termijnen heb mogen doen. Voor een eerzaam doel. Het heeft me ook veel inzichten gebracht. In hoe een land gerund wordt. In hoe je met mensen omgaat. En ik heb vooral ook heel veel plezier gehad: je krijgt met allerlei mensen te maken en ik ga graag met mensen om. Daar zit ook heel veel humor in: ik heb me af en toe de tranen gelachen. En ik ben natuurlijk veel het land in en op handelsmissies geweest.’

 

Hans de Boer leidde heel wat handelsmissies tijdens zijn voorzitterschap. Eén van de leukste, zo zei hij in een interview in De Telegraaf vond hij die naar Vietnam. En dit is misschien wel waarom

 

‘Dan spreek je de gewone ondernemers, mijn eigen volkje zeg maar. Als ik met Rutte zo’n missie leidde, zag je hem helemaal opleven en bijtanken. Want ondernemers zijn gezellige lui, mannen en vrouwen die elkaar iets gunnen.’

Trots op?‘Ik denk dat Nederland een beetje meer van zichzelf is gaan houden de afgelopen jaren. Ons minderwaardigheidscomplex als het gaat om onze economische prestaties is weg. Het inzicht is ook gegroeid dat groei goed is, dat daar baankansen uit volgen voor iedereen. Voor de uitbraak van corona sprak ik een Rotterdamse mbo-baas. Die vertelde dat Achmed inmiddels net zo makkelijk een stageplek kreeg als Peter. Kijk, dat is het mooie van economische groei.’
‘We hebben ook aan de wieg gestaan van Invest-NL, het investeringsfonds om Nederland duurzamer en innovatiever te maken. Daar ben ik trots op. Net als op het Wopke-Wiebesfonds. En eigenlijk op alle concrete dingen: het 100.000 banenproject voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, ons Brugproject om van het ‘ik’ weer meer het ‘wij’ te maken. De doorsteek die we hebben gemaakt naar de natuurbeweging, onder andere met onze steun voor de aanleg van de Markerwadden. Alle akkoorden die we hebben gesloten met de vakbeweging. Het ‘verplaatsen van komma’s’ in de SER – zoals ik dat wel eens heb genoemd – gaat nog steeds traag, maar de sfeer is open.’ 

Voelde u zich minder thuis in de wereld van multinationals?

‘Nee hoor, maar een groot internationaal beursgenoteerd bedrijf zit heel anders in elkaar dan een familiebedrijf. Dat is ook logisch. De kapitaalmarkt waarin zij functioneren vraagt om een heel ander soort management. Met een andere betrokkenheid. Maar het gaat erom dat je de schoonheid ziet van elk van die systemen en de samenwerking daartussen. Omdat we binnen onze vereniging het hele spulletje bij elkaar hebben zitten, ontstaan er de prachtigste dingen. Dat zie ik bij handelsmissie. Maar denk ook aan onze netwerkprojecten, zoals de versnellingstafels en groene groeiers, waar grote bedrijven het mkb op sleeptouw nemen. Daar zijn we wel uniek in hoor, in de wereld. Dat zag je ook in de aanpak van de corona-epidemie: we vinden elkaar onderling heel snel en schakelen ook nog eens heel makkelijk met de vakbonden en het kabinet.’

 

Wie uit die wereld hebben er indruk op u gemaakt?

‘Nou, we lopen weleens te schelden op de politiek – en zij vast op ons – maar ik heb de afgelopen jaren heel veel respect gekregen voor die mannen en vrouwen. Inclusief de hard werkende ambtenaren op de ministeries. Zeker 98 procent van hen zit er niet voor zichzelf maar voor een betere samenleving. Dus ja, ook iemand als Lodewijk Asscher, die ik toevallig gisteren nog sprak, heeft gewoon het allerbeste voor met Nederland. En dat geldt zelfs voor Jesse Klaver, al vind ik dat hij in de Kamer veel te makkelijk is weggekomen met de schade die hij Nederland heeft berokkend door zijn – in mijn ogen – rare voorstellen en verhalen over het grote bedrijfsleven.’

 

Dat neemt u Jesse Klaver persoonlijk kwalijk?

‘Kijk, ik twijfel niet over zijn intenties, maar ik vind wel dat hij na zou moeten denken over wat zijn opstelling betekent voor onze concurrentiekracht. Dat een bedrijf als Unilever nu naar Londen gaat bijvoorbeeld. We moeten niet vergeten dat onze welvaart geen gegeven is.’

 

Zijn kritiek zal zijn dat die welvaart niet bij iedereen terecht komt.

‘Dan moeten we daar verder aan schaven en doen. Als organisatie werken we daaraan met ons Brugproject. Maar nogmaals: we hadden tot voor kort nog nooit zo’n lage werkloosheid, de AIQ (deel van nationaal inkomen dat naar arbeid gaat; red) stijgt, iedere jongere kan de opleiding volgen die hij of zij wil, we hebben nette ziekenhuizen waar iedereen terecht kan. Laten we nou niet doen of we het hier zo slecht hebben. En dan kun je wel zeggen: ‘Die Hans de Boer heeft makkelijk praten in zijn grote huis’, maar ik ben ook maar een gewone jongen uit de middenklasse die door hard te werken zelf wat heeft opgebouwd. In principe is Nederland een eerlijke samenleving waarin mensen heel ver kunnen komen. Maar daar moet je zelf wat voor doen.’

 

‘Ik heb mijn hele leven al fans en lui die de pest aan me hebben’

 

In 2015 zei u in een interview met de Volkskrant: ‘Al die labbekakken die hier in een uitkering zitten, díe moeten aan het werk’.

‘Ja, weet je, in Rotterdam en Friesland keek niemand ervan op. We hebben een prachtig stelsel van sociale zekerheid, maar niet iedereen zit daar terecht in en dat ondermijnt het systeem. Dat moet je ook durven benoemen. Maar het leidde tot een enorm tumult, tot doodsbedreigingen aan toe. Ik noem het wel mijn ‘wasbak speciaal behandeling’. Ik werd weggezet als een hele asociale vent. Dat raakte aan mijn integriteit, daar baalde ik van. Ik dacht: ik heb jarenlang mijn best gedaan voor jongeren en voor allochtonen. Ik ben geen asociale pik. Ik ben van zelf de handen uit de mouwen steken, maar ook dingen durven benoemen.’

 

En toen?

‘Ik ben er sterker en verstandiger van geworden. Ik heb ook mijn spijt uitgesproken en mij een tijdje gedeisd gehouden. Op het Binnenhof sprak ik Alexander Pechtold en die zei: ‘Nu hoor je er echt bij.’ Want ze hebben daar allemaal die behandeling wel eens gehad.’

 

Heb je dat maar te accepteren in een publieke functie?

‘Nou, het is wel lastig hoor, die bedreigings- en cancelcultuur in de sociale media. Dat is in de afgelopen tien jaar echt veel erger geworden. Ook in de media trouwens: in veel praatprogramma’s zetten ze je liever in een soort kooigevecht dan in een gesprek. Dat ís nu eenmaal zo, en daar moet je tegen kunnen, maar we mogen ook wel een beetje zuinig zijn op onze ambtsdragers. En het zou er niet toe mogen leiden dat je niet meer durft te zeggen waar het op staat.’

 

Hoe zullen ze in de politiek en bij de vakbeweging op u terugkijken denkt u?

‘Ach ja, ik heb mijn hele leven al fans en lui die de pest aan me hebben. Dat zal nu ook zo wel zijn. Wat ik wel hoop is dat ze zeggen: Hij was oprecht.’

 

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.