Harris of Trump, hoe groot is het verschil nu echt voor Europa? 

De voormalig strafpleiter versus de veroordeelde crimineel: voor Amerikaanse burgers kan het contrast tussen de Democratische presidentskandidaat Kamala Harris en haar Republikeinse tegenstander Donald Trump nauwelijks groter zijn. Maar wat betekent het voor (Nederlandse) ondernemers wie er straks in het Witte Huis zit? ‘De status van Rotterdam als logistiek knooppunt kan worden aangetast.’

Als Trump wint: wilde achtbaanrit en economische krimp

In de vier jaar sinds hij uit het Witte Huis is vertrokken, heeft Donald Trump zijn America First-doctrine flink aangescherpt. Dat blijkt onder meer uit zijn plannen om de economie nog protectionistischer te maken dan dat die tijdens zijn presidentschap al was. Trump maakte toen meteen gebruik van importtarieven om de wereld zijn wil op te leggen. Tijdens zijn eerste termijn beperkte hij zich nog tot bepaalde sectoren, zoals staal en aluminium. Maar bij een herverkiezing wil hij bijna álle import aan een heffing van 10 tot 20 procent onderwerpen. 

Importtarieven

Het voorgenomen beleid van Trump zal volgens economen van de Rabobank niet alleen een grote impact hebben op de Nederlandse export, maar ook op de invoer vanuit Amerika. ‘Op het moment dat de Verenigde Staten hogere importtarieven heffen over Europese producten zal de Europese Unie daarop hoogstwaarschijnlijk reageren door ook hogere tarieven op Amerikaanse producten te heffen’, schrijft de bank in een recent rapport. Door de handelsoorlog die zo ontstaat zal het Nederlandse bruto binnenlandse product met 0,6% kunnen krimpen, zo berekende het Britse marktonderzoeksbureau Oxford Economics. Dat komt neer op een terugval van zo’n 6 miljard euro.
Dat is meer dan de jaarlijkse winst van Randstad, AkzoNobel, KLM, en KPN bij elkaar opgeteld.Of Trump al zijn economische plannen überhaupt kan uitvoeren, hangt overigens van een deel af van de machtsverhoudingen in het Congres na de verkiezingen. Zonder een Republikeinse meerderheid in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden is zijn speelruimte beperkt.

Wapenindustrie

Ook op het gebied van geopolitiek staat de EU een wilde achtbaanrit te wachten. Zo is er een reële kans dat Amerika onder Trump uit de NAVO stapt. In februari nog moedigde Trump Rusland aan om te ‘doen wat ze maar willen’ met NAVO-landen die minder dan de vereiste 2 procent van hun BNP aan defensie besteden. Mogelijk zal Trump ook besluiten om de steun aan Oekraïne in te trekken. Eerder al zei running mate J.D. Vance dat het hem ‘geen moer kan schelen’ wat er met het land gebeurt. De druk op Europese landen om militair de eigen broek op te houden, zal daarom groot blijven. Dat levert kansen voor Nederlandse defensiebedrijven, al zal de Amerikaanse wapenindustrie maar wat graag willen bijspringen met materieel dat de EU zelf (nog) niet kan produceren.

Overheidsverspilling

Onzekere factor is nog de invloed van de mensen die Trump omringen. Zo willen sommige adviseurs een devaluatie van de dollar om Amerikaanse producten goedkoper te maken voor het buitenland. Leden van de conservatieve denktank Heritage Foundation bepleiten zelfs een terugkeer naar de gouden standaard en het afschaffen van de Amerikaanse Centrale Bank. De vriendschap met tech-ondernemer Elon Musk kan daarnaast een belangenconflict opleveren. Trump wil de Tesla-baas een kabinetspositie geven om ‘overheidsverspilling’ tegen te gaan. Het is de vraag hoe een minister Musk  zich zal verhouden tot Musk de ondernemer. Bijvoorbeeld met betrekking tot de eurozone, een belangrijke afzetmarkt voor Tesla’s.

Goedkope energie

Naast de stok houdt Trump het internationale bedrijfsleven ook een wortel voor. In een recente toespraak in Georgia vertelde hij zijn aanhangers dat hij de Verenigde Staten aantrekkelijker zal maken voor fabrieken en ondernemingen uit het buitenland. Trump zei dat hij dit wil doen door de vennootschapsbelastingen te verlagen van 21 tot 15 procent, de regelgeving te beperken, en ‘goedkope energie’ en ‘vrije toegang tot de markt’ te verlenen aan bedrijven die hun producten op Amerikaanse bodem met Amerikaanse arbeidskrachten maken,  Het Duitse Mercedes ging hen noemde daarbij de Europese auto-industrie bij naam. Overigens heeft het Duitse Mercedes al bijna dertig jaar een fabriek in Tuscaloosa, Alabama. En niet zonder reden, want een geïnvesteerde euro rendeert nu al beter in de VS dan in de EU.  

Als Harris wint: meer Biden en minder samenwerking

25 miljoen nieuwe bedrijven in de VS in vier jaar tijd. Dat is het doel dat Kamala Harris zichzelf heeft gesteld in haar onlangs gepresenteerde economische plan ‘A New Way Forward’. De Democratische presidentskandidaat belooft onder meer een ‘kanseneconomie’, waarbij gewone Amerikanen de mogelijkheid krijgen om hun droom als ondernemer waar te maken. Zo zullen beginnende bedrijven onder Harris 50.000 dollar van de belasting kunnen aftrekken, tien keer zoveel als nu. 

Buy American

Maar ook voor gevestigde ondernemingen biedt een Harris-presidentschap kansen. Zo belooft ze de Inflation Reduction Act (IRA) van de huidige president Biden voort te zetten. Dat is in feite een gigantische klimaat- en infrastructuurwet is met zo’n 800 miljard euro aan beoogde investeringen. Van de IRA zullen ook Nederlandse klimaatondernemers die zakendoen met de Verenigde Staten, zoals bedrijven in elektrisch vervoer, waterstof, windenergie en zonnepalen kunnen blijven profiteren. Bidens Buy American-beleid, dat Amerikaanse (dochter)bedrijven voorrang geeft bij overheidsaanbestedingen, zal onder Harris eveneens ongewijzigd blijven. Van die regeling profiteren Nederlandse bedrijven nu al. Bijvoorbeeld het Nederlandse Ventura Systems, dat deuren maakt voor elektrische bussen en daar in de staat North Carolina speciaal een fabriek voor heeft opgericht. Toeleveranciers van de overheid gaan ‘gouden tijden’ tegemoet, zo voorspelde Amerikaans directeur Sieto Ykema vier jaar geleden al in een interview met Forum. 

Dataslurpend

Ook op het gebied van handelspolitiek zal Harris het pad van haar voorgangers blijven volgen. Net als Biden (en Trump voor hem) wil ze aartsrivaal China door middel van importheffingen in toom houden. Omwille van het nationale belang zal ze daarnaast de productie van halfgeleiders willen terugbrengen van Azië naar de Verenigde Staten. Tegelijkertijd zet ze in op een verdere dominantie op het gebied van dataslurpende technologieën die ook in Nederland gebruikt worden, zoals kunstmatige intelligentie. Dat kan dat een conflict opleveren met de Europese Unie. De Amerikaanse privacywetgeving is relatief laks, terwijl Europa het verzamelen van persoonsgegevens juist probeert te reguleren. 

Klimaat

Anders dan Trump legt Harris een verband tussen handelspolitiek en klimaat. De mogelijk negatieve impact op het milieu was een belangrijke reden waarom ze als senator van Californië in 2020 tegen het United States-Mexico-Canada Agreement, de opvolger van NAFTA, stemde. Daarmee zit ze op één lijn met de regering Biden, die twee jaar geleden in onderhandelingen met de Europese Unie al aandrong op handelsmaatregelen die de CO2-uitstoot van Europese staal- en aluminiumproducenten moeten verminderen. Dat heeft nog geen resultaat opgeleverd, maar zou volgens handelsanalisten onder een Harris regering een nieuwe impuls kunnen krijgen. 

Veiligheid

Voortbordurend op het presidentschap van Biden zal het beleid van Harris tenslotte in het teken staan van wat Roberta Haar, hoogleraar Foreign Policy Analysis en Transatlantic Relations aan de Universiteit Maastricht, in een opiniestuk in EW Magazine een ‘flexilaterale aanpak’ noemt. Handel en veiligheid, zaken die voorheen hand in hand gingen, worden daarbij (waar nodig) van elkaar losgekoppeld. De Verenigde Staten zullen bij winst van Harris bijvoorbeeld gewoon in de NAVO blijven, maar op het gebied van economie een meer isolationistische koers gaan varen.

Op eieren lopen

Vanwege onze handelsafhankelijke economie en trans-Atlantische houding zal Nederland de Amerikaanse terugtrekking uit internationale samenwerkingsverbanden waarschijnlijk meer voelen dan andere Europese landen, aldus Haar. Ze voorspelt een verschuiving in de wereldwijde scheepvaart en logistieke patronen, waardoor de status van de Rotterdamse haven als belangrijk logistiek knooppunt kan worden aangetast. Tenslotte ziet ze ook gevaren voor de Nederlandse technologiesector. Die zal op eieren moeten lopen om in de strijd tussen China en de Verenigde Staten niet gemangeld te worden. Het lot van de Nederlandse de chipmachinefabrikant ASML, die door president Biden onlangs werd gedwongen om te stoppen met de export van geavanceerde chipmachines naar China zou wat dat betreft slechts een voorproefje kunnen zijn. Ongeacht wie op vijf november de verkiezingen wint zullen ondernemers rekening moeten houden met een Amerika dat zich steeds isolationistischer zal opstellen. Al zal Kamala Harris daar een stabieler beleid in voeren dan Donald Trump.