Huizen recyclen lukt wel, maar dat helpt nieuwbouw amper

In 2050 wil Nederland circulair zijn. Dan blijven we dus materialen hergebruiken, zonder dat er afval ontstaat. Hoe krijgen we dat voor elkaar? Om dat goed in beeld te krijgen, volgt Forum in een korte serie de productieketens van textiel, plastic, windmolen en onze huizen. Vandaag deel 3: het huis.  

Ruim 95 procent van al het bouwmateriaal wordt hergebruikt. Dus die circulaire doelstelling, daar komt het in de bouw wel goed mee. Toch? Dat zou je zeggen, maar de realiteit is ingewikkelder. Gebouwen blijven, ironisch genoeg, te lang staan om voldoende recyclebare materialen op te leveren. 

Woningnood  

Het is relatief eenvoudig om bouwmateriaal te recyclen, vertelt Otto Friebel van BRBS, de Branchevereniging voor Recycling, Breken en Sorteren. Glas is zo’n beetje 100 procent recyclebaar. Hetzelfde geldt voor beton. BRBS-leden experimenteren sinds kort ook met circulair baksteen. Zo’n circulaire baksteen is wel duurder dan een virgin baksteen, dus eentje die van nieuwe grondstoffen is gemaakt. En dus is er minder vraag naar. Dat heeft met de woningnood te maken. ‘Er moeten heel veel huizen worden bijgebouwd, en bouwbedrijven kiezen voor de goedkoopste optie. Dan kom je bij nieuwe bakstenen terecht.’  Overheidsmaatregelen kunnen de vraag naar volledig circulaire bouwmaterialen vergroten. Bijvoorbeeld door verplicht te stellen dat een bepaald percentage van het materiaal in nieuwbouwhuizen circulair is.  

Levensduur 

De bouwsector lijkt dus klaar voor 2050, als Nederland volledig circulair wil zijn. De bouw loopt echter tegen een uniek probleem aan: er is niet genoeg gerecycled materiaal beschikbaar om aan de enorme vraag naar nieuwbouw te voldoen. Friebel: ‘Gebouwen gaan tientallen jaren mee voordat ze gesloopt worden en hun materialen beschikbaar komen. Maar er moet nú gebouwd worden. Zoveel sloopmateriaal is er niet voorhanden.’ De lange levensduur van gebouwen staat circulariteit dus in de weg, zou je kunnen zeggen.  

Bovendien komt het meeste sloopmateriaal uit een huismuur nog niet opnieuw in een huis terecht. Materiaal uit decennia oude huizen is vaak niet goed genoeg voor nieuwbouw. Het komt veelal terecht in de grond-, weg- en waterbouw, bijvoorbeeld voor de fundering van snelwegen. Voor nieuwe huizen blijven vooralsnog nieuwe grondstoffen nodig.  

Friebel: ‘Het beste is om gebouwen zo lang mogelijk te laten staan, door renovatie. Wat je niet sloopt, hoef je immers niet te herbouwen.’ Nieuwbouw moet daarnaast volgens circulaire principes worden gebouwd. ‘Dus, remontabel en met goede, herbruikbare materialen. Gebouwen die over 20 jaar worden opgeleverd, gaan dan langer mee en kunnen uiteindelijk volledig gerecycled worden. 

Duurzaamheid 

Dus, we moeten goed nadenken over de materialen die we nu gebruiken: zijn die over 50 jaar te recyclen?  Friebel ziet nog wel beren op de weg. ‘Huizen moeten tegenwoordig voldoen aan allerlei duurzaamheidseisen, zoals een lager energieverbruik. Daarvoor worden materialen gebruikt waarvan we niet weten hoe goed die te recyclen zijn.’ Denk aan samengesteld isolatiemateriaal dat zo hard is samengeperst dat het niet meer uit elkaar te halen is. ‘Als je dat na 50 jaar uit de muur haalt kan je er niks meer mee.’ 

Het beste voorbeeld zijn waterkraantjes met sensoren, waarbij het water gaat stromen als je hand voor de sensor langsgaat. Goed voor het milieu, want zo verbruik je niet te veel water. Maar, zegt Friebel, die kraantjes zijn helemaal niet te recyclen. ‘Metaalrecyclers willen ze niet, omdat het te moeilijk is om het metaal te scheiden van de batterijen en sensoren. Dus hoewel het een waterbesparende oplossing is, gaat er zo veel metaal verloren.’  

Asbest 

Wat we ook in ons achterhoofd moeten houden, zegt Friebel, is dat we nu nog niet weten tegen welke problemen we in de toekomst aan gaan lopen. ‘Neem beton met miscanthus, een plantaardige vulstof die beton minder zwaar maakt, en die ook nog eens CO2 opneemt. Maar niemand weet wat miscanthus gedurende 50 jaar met beton doet en of we het wel uit het beton kunnen halen.’  Friebel: ‘Misschien blijkt het wel schadelijk. Vroeger dachten we ook dat asbest ongevaarlijk was. Vanuit een duurzame gedachte is miscanthus een oplossing, maar of we het kunnen hergebruiken? Dat is koffiedik kijken. Ik me voorstellen dat we zo nog  een aantal nieuwe materialen gaan gebruiken waar we misschien in de toekomst  spijt van krijgen.’