In dit ziekenhuis snappen ze heel goed hoe innovatie werkt

De technologie rukt steeds verder op in de zorg. Ziekenhuizen zoeken innovatieve manieren om fysiek en repeterend werk lichter en aantrekkelijker te maken. In het Elkerliek ziekenhuis gebeurt dat bijvoorbeeld met apps en slimme bedden. Hét recept voor toekomstbestendige zorg?

In het restaurant van het Elkerliek ziekenhuis lijken de bezoekers door een wandvullende decoratie tussen enorme waterplanten te zitten. Hier, achter een kopje koffie, doet niets aan een ziekenhuis denken. Een paar verdiepingen hoger stapt verpleegkundige Leon van de Bogaard aan de kant om ruimte te maken voor twee collega’s die een ziekenhuisbed door de roodgele gangen laveren. De patiënt in het rijdende bed wisselt een glimlach met de verpleegkundigen. ‘Een ouder model bed’, wijst Van de Bogaard. Hij pakt dan het smart bed dat naast hem staat vast en slalomt er een paar hoeken mee om, op zoek naar een stopcontact. Eenmaal aangesloten, begint het bed te piepen. ‘Hij staat niet op de rem’, verklaart de verpleegkundige het geluid. Een collega gaat als proefpersoon op het bed liggen en op een display verschijnt het gewicht van de ‘patiënt’. ‘Dit is ideaal om bedlegerige patiënten te wegen. Voor hen, en voor ons omdat het werk minder zwaar is.’ Zo kan de verpleging in de gaten houden of patiënten niet te veel aankomen, of juist te veel afvallen. ‘Zodat de medicatie goed afgestemd blijft.’ Een alarm waarschuwt als mensen die verward zijn of een delier hebben uit bed dreigen te vallen.

Slimme pleisters

Voor het Elkerliek in Helmond is dit maar één van de technologische vernieuwingen. Het ziekenhuis is steeds op zoek naar innovatieve manieren om het werk beter, sneller, overzichtelijker en lichter te maken. Zo zijn er slimme pleisters die data over patiënten registreren en naar de computers van het ziekenhuis sturen. Er wordt gekeken of er niet meer via beeldschermen kan worden gecommuniceerd. Verpleegkundigen kunnen hierdoor makkelijker op afstand de toestand van de patiënt in de gaten houden en daarmee eerder signaleren of het nog goed gaat met de patiënt. Tijdens de coronacrisis is daar al ervaring mee opgedaan.

‘Innovatie is er om verpleegkundigen en artsen minder te belasten’

Neerleggen is niet voldoende

Voor Eveline de Bont, voorzitter van de raad van bestuur van het Elkerliek, is het duidelijk dat de technologie nooit op zich staat. ‘Je moet altijd kijken hoe het aangenaam wordt voor onze zorgprofessionals en voor de patiënt. Je krijgt er autonomie voor terug in je werk.’ Ze waakt ervoor om ‘van bovenaf’ allerlei innovaties door te drukken waar het personeel eigenlijk niets in ziet. De Bont: ‘Het neerleggen van de pleisters is niet voldoende. Het wordt alleen een succes als iedereen erbij wordt betrokken.’ Om te weten aan welke innovaties het ziekenhuispersoneel nou echt behoefte heeft, is door hen zelf een lijst gemaakt met wensen. Innovatie is er om verpleegkundigen en artsen minder te belasten, vindt De Bont. ‘Als je zwaar moet tillen om mensen uit bed en op een weegschaal te krijgen en weer terug in bed en daar eerst twee collega’s voor moet zoeken om dan een kwartier bezig te zijn met z’n drieën, vraag ik me af of je daar nou voor gestudeerd moet hebben. Het is werk dat je kunt missen als kiespijn.’ Zeker in tijden van tekort is het belangrijk dat werken in de zorg aantrekkelijk blijft, vindt ze.

Het ziekenhuis heeft daar zelfs speciale medewerkers voor in dienst, zoals Peggy van den Heuvel. Zij is klinisch informaticus. Zo onderzoekt ze hoe apps het werk makkelijker kunnen maken. ‘Voor sommige medicatie zijn twee verpleegkundigen nodig, om fouten te voorkomen. Zeker ’s avonds, als een patiënt met pijn snel iets toegediend moet krijgen, dan is het niet fijn om te moeten wachten op een tweede verpleegkundige.’ Dat je technologie alleen kunt invoeren door personeel en patiënt erbij te betrekken: die boodschap blijft klinken in het Elkerliek.

Ook Robert Elfrink, klinisch fysicus, denkt er zo over: ‘We hebben bloeddrukmeters die aan het elektronisch patiënten dossier zijn gekoppeld, dan hoef je niets meer in te toetsen, maar komen alle waardes vanzelf in het dossier te staan. Zo zoek je naar dingen die aansluiten bij wat onze mensen echt nodig hebben. Niet dat je een halve programmeur moet zijn om technologie te kunnen bedienen waar je niet op zit te wachten.’

‘HET ZORGPERSONEEL IS ECHT NIET MORGEN AL DOOR ROBOTS VERVANGEN’

Niet dat er minder contact is tussen het zorgpersoneel en de patiënten. Juist niet, benadrukt ook De Bont. ‘Al dat inkloppen van repeterende data gaat straks automatisch, dus blijft er extra tijd over voor meer persoonlijk contact.’ Inkloppen? De Bont: ‘Als ik zie hoelang een medicijnronde duurt langs dertig mensen, dan is een verpleegkundige gewoon al twee uur bezig met aanklikken, vinkjes zetten, medicijnen pakken en uitdelen, en aanvinken dat het is ingenomen. Dat kan slimmer.’

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.

Techniek in de toekomst

Hoever staat het nu eigenlijk met de technologie in de zorg? Volgens De Bont zijn we ‘langzaamaan op het omslagpunt van de exponentiële groei.’ Oftewel: na tijden van voorzichtig proberen, gaat nu het vliegwiel aan. En dan is het belangrijk dat iedereen, ook de oudere verpleegkundigen en patiënten bijvoorbeeld, het allemaal nog bij kunnen houden. Elfrink: ‘Dus niet elke week een nieuwe robot, ook al is het verleidelijk, want er komt steeds meer technologie op de markt. Doe het gedoseerd, pik de juiste dingen eruit en overbelast niet je zorgverleners. Misschien zijn er nog wel tien dingen die we ook zouden willen, maar die parkeer je dan maar even om het behapbaar te houden.’

Want nee, al het zorgpersoneel is echt niet morgen al door robots vervangen. De Bont: ‘Natuurlijk denkt iedereen dat, dat robots alles overnemen. Maar als ik nu kijk hoe de beroepsbevolking is opgebouwd, hoe de vraag naar zorg elk jaar met 3 procent groeit, dan kan ik echt zeggen dat we hier de komende tien, twintig jaar niemand ontslaan omdat er geen werk meer is.’ En zorg blijft mensenwerk, benadrukt de bestuursvoorzitter.

Vliegtuigtoren

Als ze nog verder moet kijken, ziet De Bont in de toekomst een systeem waar in Amerika al wat ervaring mee is. ‘Daar hebben ze een netwerk van ic-bedden in verschillende ziekenhuizen die ze monitoren. Vanuit één vliegtuigtoren zeg maar. Van daaruit krijgt de verpleging op de verschillende locaties instructies. Alles wordt dan op afstand gemonitord. Dan kan je zelfs met tijdverschillen rekening houden. Want onze grootste uitdaging gaat worden om avond- nacht en weekenden te laten werken. Er zijn heel veel 25- en 30-jarigen die dat niet meer zo zien zitten.’

Elfrink denkt dan ook dat zorg op afstand een vlucht gaat nemen. ‘Bijvoorbeeld door mensen meer thuis te houden, in plaats van dat ze naar het ziekenhuis komen. Dat ze een app hebben waar ze bepaalde gegevens zelf kunnen invoeren, of dat er metingen gedaan worden die we hier op afstand meekijken. Dat we mensen bellen en zeggen ‘je hoeft niet te komen, het ziet er goed uit. Of ja, deze moeten we wel laten komen.’ De hoop is dat je daarmee ook veel zorg voorkomt.’

Voor de toekomst ziet De Bont ook ‘interessante mogelijkheden’ voor het Elkerliek om te linken met de nieuwe smartwijk die wordt gebouwd in de Helmondse buurt Brandevoort. Daar worden huizen uitgerust met domotica: elektronische systemen die het wonen gemakkelijker en veiliger maken. Denk aan slimme thermostaten en verlichting, maar er zijn ook zorgtoepassingen zoals camera’s en sensoren die de bewoners in de gaten kunnen houden, of alarmsystemen waarmee je meteen in contact met het ziekenhuis staat. De Bont: ‘De TU heeft huizen ontwikkeld voor dementiepatiënten, met lichtgevende pijlen die je naar de broodkast sturen en een scherm helpt je dan een broodje kaas maken. Prachtige ontwikkelingen, als je het mij vraagt.’

AI in de zorgDe meest in het oog springende innovatie van de afgelopen tijd is Artificial Intelligence – kunstmatige intelligentie – of AI. Via het bekende ChatGPT komt het alle huiskamers binnen, maar deze zelfdenkende systemen zijn al langere tijd, en ook steeds meer, in de zorg te vinden. Daar kan AI het werk sneller, makkelijker en minder foutgevoelig maken. Zo is er bijvoorbeeld de Stroke Viewer, waarbij AI CT-scans analyseert om sneller beroertes te detecteren. Zestig ziekenhuizen in Nederland gebruiken dat systeem op dit moment. En in het Radbouwumc kan een computer, op basis van gezichtsscans allerlei syndromen herkennen. Dat maakt het stellen van een diagnose veel makkelijker. Ook zijn er veel nieuwe AI-toepassingen in de maak, zoals een virtuele coach die mensen met geheugenverlies kan helpen. Het duurt wel al snel jaren voordat een AI-idee van de tekentafel naar de zorgpraktijk gaat, maar dat de rol van AI in de zorg groeit is duidelijk.