Stork stond 125 jaar geleden aan de wieg van VNO-NCW

Goede werkomstandigheden, een eigen pensioen- en ziekenfonds en wat te denken van betaalde vakantiedagen? Charles Stork was een progressieve, sociale ondernemer. Samen met andere vernieuwende ondernemers was hij 125 jaar geleden één van de oprichters van VNO-NCW.

Het is een doordeweekse dag in 1919 en het lijkt business as usual in de Utrechtse Machinefabriek Jaffa. Maar dat is het niet. De vier mannen op de foto zijn bezig met de laatste gieting van misschien wel een stoominstallatie of pompwerktuig, voordat de oude gieterij vervangen wordt door een nieuwe.

125 jaar VNO-NCWIn het jubileumjaar van VNO-NCW zetten we niet onszelf, maar ondernemend Nederland centraal. We gaan we terug in de tijd, op zoek naar sleutelmomenten in de geschiedenis van 125 jaar ondernemen. Hoe hebben ondernemers, groot en klein, hun stempel gedrukt op de samenleving? Welke producten hebben onze wereld voor altijd veranderd? En is het ondernemerschap zélf ook veranderd? Dat vertellen we aan de hand van negen foto’s. Deel 1: Hoe machinefabriek Stork de toon zette met baanbrekend sociaal ondernemerschap.

Progressief en sociaal
Het duurt nog een paar decennia voordat het bedrijf opgaat in Stork. Deze Twentse machinefabriek staat op het moment dat de foto wordt gemaakt, al jaren bekend om haar progressieve sociale beleid. Waar arbeiders op andere plekken nog amper rechten hebben, voorziet oprichter Charles Stork zijn werknemers al in 1894 van een pensioen- en ziekenfonds. Zonen Dirk, Hendrik en Coen zetten die lijn voort, onder meer met de komst van een eigen bedrijfsopleiding en de introductie van betaalde vakantiedagen.

Storks ideaal
Deze vroege vorm van sociaal ondernemerschap vindt zijn oorsprong in Storks diepe overtuiging dat goede werkomstandigheden essentieel zijn voor een stabiel personeelsbestand. Daar denkt hij al over na op zijn 14de, als hij een katoenweverij begint met een lening van zijn vader. En op zijn twintigste, na het lezen van een sociale roman over een machinefabriek ‘waarin elke arbeider als het ware tot zijn recht kwam’, schrijft hij: ‘Dit boek deed mij het ideaal vormen, om éénmaal zulk een fabriek te krijgen.’

51 ondernemers
Had hij het geloofd als hem toen was verteld dat hij een imperium zou bouwen dat aan de wieg staat van een van de belangrijkste werkgeversorganisaties uit de Nederlandse geschiedenis? In 1899 sluiten zich bij de Vereeniging van Nederlandsche Werkgevers (VNW) onder voorzitterschap van zijn zoon Dirk Stork 51 andere vernieuwende werkgevers aan, waaronder Philips, Heineken, chocoladefabriek Van Houten en machinefabriek Werkspoor. In de jaren daarna komen er nog veel vooruitstrevende ondernemingen bij, waaronder de voorloper van Gist-Brocades.

Gunstig ondernemersklimaat
De eigenaren van deze bedrijven zetten hun invloed gezamenlijk in om zeggenschap te houden over kwesties rond sociale voorzieningen, lonen en werkgelegenheid. Ook willen ze een gunstig ondernemersklimaat creëren ter bevordering van economische groei en innovatie. Daarmee reikt de invloed van Stork tot het heden. VNW is namelijk de oudste voorloper van het huidige VNO-NCW, dat zich, net als zijn naamgever deed, inzet voor werkgeversbelangen met oog voor sociale én economische stabiliteit.