Toekomstig pensioenstelsel moet eenvoudig en uitlegbaar zijn

De rente blijft nog heel lang, heel laag. Aldus ECB-president Mario Draghi. Dat is pijnlijk voor de pensioenfondsen, die het al sinds de financiële crisis lastig hebben. Want hoe lager de rente, hoe meer geld ze opzij moeten zetten om straks voldoende pensioen te kunnen uitkeren. De rente is nu zo laag dat de opbrengsten uit beleggingen en de pensioenpremies dat niet bij kunnen houden. Er moet, kortom, iets gedaan worden aan het huidige pensioenstelsel. Op 30 maart praat de Tweede Kamer over de toekomst van het stelsel, aan de hand van een werkplan van staatssecretaris Klijnsma.
Want het is duidelijk dat het pensioenstelsel aan herziening toe is. Werkgevers hebben de afgelopen jaren de premies en daarmee de loonkosten zien oplopen. Werknemers merkten daar ogenschijnlijk weinig van: voor hen is het immers onzichtbaar hoeveel pensioenpremie hun werkgever afdraagt. Duidelijk is wel dat nóg hogere premies onvoldoende zijn om het probleem op te lossen. Ter illustratie: op dit moment bezitten pensioenfondsen zo’n 1.300 miljard pensioenvermogen, terwijl er jaarlijks 30 miljard euro premie wordt betaald.
Op dit moment is de grootste zwakte van het huidige systeem dat pensioenfondsen toezeggingen doen over de hoogte van het te bereiken pensioen. Dat maakt dat pensioenfondsen niet teveel risico’s kunnen nemen. Als we daar vanaf stappen, kan er minder geld worden gestopt in zekerheid en buffers, en meer in het behalen van rendement. Daarbij past dat iedere deelnemer een persoonlijk pensioenvermogen opbouwt, in plaats van dat het geld in een grote anonieme pot gaat. Risico’s kunnen daarbij nog altijd worden gedeeld. Voor werkgevers betekent zo’n zogenoemde premieovereenkomst vooral duidelijkheid over de in te leggen premie.
Dat past bovendien veel beter bij de huidige arbeidsmarkt. Een systeem waarbij oud en jong een doorsneepremie betalen, waarmee jongeren feitelijk te veel betalen voor hun pensioenaanspraak en ouderen te weinig, past niet meer bij deze tijd. Het huidige systeem is bedacht toen werknemers nog veertig jaar voor dezelfde baas werkten. Nu zijn mensen veel flexibeler. Iemand die op zijn 45ste zzp’er wordt, heeft wel de lasten van die doorsneepremie gehad, maar niet de lusten.
Toegegeven, het is geen wondermiddel waarmee alle problemen opeens zijn opgelost. Maar het is beter dan nu vol inzetten op tijdelijke lapmiddelen, die het al veel te lage vertrouwen in het huidige stelsel alleen maar verder ondermijnen. Laat een toekomstig systeem ook vooral eenvoudiger én beter uitlegbaar zijn. Iets wat niemand begrijpt, is per definitie niet toekomstbestendig.