Uni niet klaar voor studentondernemer

Een bedrijf moet je oprichten als je student bent, weten onze zuiderburen. Maar Nederlandse universiteiten en hogescholen lijken dat niet te beseffen. Wat Nederlanders kunnen leren van de Belgen.

Aan de Universiteit van Gent, de Hogeschool Gent en de Arteveldehogeschool hebben jonge ondernemers sinds kort dezelfde status als topsporters. Ze kunnen uitstel vragen voor tentamens en hoeven niet bij alle colleges aanwezig te zijn. Afspraak met een klant? Dat kan in een vergaderruimte van de universiteit. ‘Je kunt het beste een eigen bedrijf oprichten op heel jonge leeftijd’, zegt Koen De Bosschere, hoogleraar computerwetenschappen aan de Universiteit van Gent. Hij bedacht een statuut dat student-ondernemers een bijzondere status binnen de universiteit geeft. Daarvóór bleef er te vaak een briljant plan op de plank liggen. ‘De boodschap die we studenten voorheen meegaven was, hou je bezig met je studie en heb niet teveel hobby’s. Door ondernemen te stimuleren is daar in één klap verandering in gekomen. In eerste instantie wilde ik vooral mijn opleiding aantrekkelijker maken, maar daarna groeide het idee door.’ Behalve flexibiliteit, krijgen de studenten ook begeleiding en kunnen ze colleges over ondernemen volgen waarin ze hun eigen onderneming als case kunnen gebruiken. Ze kunnen dus studiepunten krijgen door onder professionele begeleiding aan hun onderneming te bouwen.

‘Voor de universiteit is het helemaal niet duur wat wij nu doen’, zegt De Bosschere. ‘Zorg voor flexibiliteit, faciliteiten en zorg voor een businesscoach. Meer kosten zijn er niet. Dwing student-ondernemers niet om irrelevante opdrachten te doen waardoor ze tijdverlies lijden.’ Studenten zijn immers de ondernemers van de toekomst, besluit de hoogleraar. ‘Er zijn talloze voorbeelden van mensen die een imperium hebben opgebouwd vanaf jonge leeftijd. Ze zijn allemaal begonnen zonder venture capital en hebben daarom hun ideeën niet hoeven aan te passen aan de wensen van de geldschieters. Neem nou Ingvar Kamprad van IKEA. Geld van de bank had hij wellicht nooit gekregen, want waarom zou iemand thuis meubels in elkaar zetten?’

De Bosschere is op de universiteit aan het lobbyen om te zorgen dat de colleges bekender worden bij studenten van alle studierichtingen. Het leidt inmiddels tot een druk ondernemersleven op de universiteit. ‘Een van onze studenten handelt in tweedehands servies. Dat wordt na zes maanden weggedaan door sterrestaurants en hij verkoopt het weer door aan brasseries.’ Het grootste succes is de Zikini, bedacht door Sarah Parent, student communicatiewetenschappen: een badpak dat door afritsen een bikini wordt. Ze werd dit jaar door de stad Gent uitgeroepen tot student-ondernemer van het jaar. Ook in andere Vlaamse steden zoals Antwerpen denkt men na over een soortgelijk statuut.

Eigenwijze lastpakken
In het Nederlandse onderwijs is de visie dat studenten niet alleen moeten worden voorbereid op werknemerschap nog niet helemaal doorgedrongen. Topsporters dragen we op handen, maar jonge ondernemers worden vaak eerder gezien als eigenwijze lastpakken. Dat terwijl ze zo belangrijk zijn voor de economie. Ze durven frisse en nieuwe ideeën te proberen, hebben weinig verplichtingen en weten door hun verse blik op de wereld te innoveren.

Uit internationaal onderzoek van GUESSS blijkt dat zo’n 6 procent van de Nederlandse studenten actief is als ondernemer. Daarmee blijft Nederland achter bij het wereldwijde gemiddelde van 8 procent. Nederlandse studenten beoordelen het ondernemersklimaat op hun school als ‘gemiddeld’, waardoor er nog veel ruimte is voor verbetering, stellen de onderzoekers van GUESSS. Dat oordeel wordt gesteund door onderzoek van Wim Hulsink en Daan Koek van de Erasmus Universiteit. Hulsink en Koek publiceerden dit jaar een artikel waarin ze beschrijven hoe jonge ondernemers tot de keus komen om een eigen bedrijf te beginnen. Eén opmerkelijke conclusie is dat vrijwel geen van de geïnterviewden vanuit hun studie is aangemoedigd om ondernemer te worden. Ook maakten de meeste ondernemers hun studie niet af. Zonde, want dat is kapitaalvernietiging en laat de ondernemer bovendien zonder diploma achter. Vaak geven universiteiten en hogescholen jonge ondernemers namelijk veel te weinig flexibiliteit.

Kapitaalvernietiging
Wel zijn universiteiten langzamerhand bezig met veranderingen in het onderwijs. Zo focust de Erasmus Universiteit sterk op ondernemerschap, biedt de Universiteit Maastricht studenten een minor entrepreneurship en heeft de Universiteit Utrecht onlangs Bernard Wientjes, oud-voorzitter van VNO-NCW, aangesteld als hoogleraar om ondernemerschap te bevorderen bij studenten. ‘Zes procent van de studenten is actief als ondernemer?’, zegt Wientjes, enigszins verontwaardigd. ‘Dat vind ik echt veel te weinig. Het ondernemerschap is een belangrijke motor van de maatschappij. Mijn doel is om studenten die aanleg hebben voor ondernemerschap te stimuleren, om zo dat percentage de komende jaren te verhogen.’ Ondernemerschap is niet alleen een kwestie van doceren, zoals bijvoorbeeld wiskunde en talen, stelt Wientjes. ‘Het is ook de mentaliteit van de universiteit die daar aan bijdraagt. Ik ga dus niet alleen colleges geven, maar ook de spirit voor ondernemerschap op de universiteit aanwakkeren vanuit mijn eigen ervaring. Daarvoor is een omslag in het denken nodig. Algemene universiteiten hebben geen traditie van ondernemerschap, zoals bijvoorbeeld de Erasmus Universiteit en technische universiteiten die wel hebben. Dat moet veranderen.’

Ook Falco Carelsz van het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) vindt dat universiteiten die omslag in denken moeten maken. ‘Het is goed dat universiteiten en hogescholen colleges aanbieden aan studenten. Maar zorg er dan ook voor dat alle studenten daarvan op de hoogte zijn.’ Bastiaan Verweij, woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Universiteiten, vindt dat er wel een opgaande lijn is in hoe universiteiten over ondernemerschap denken. ‘Vergeleken met een aantal jaren geleden is er veel veranderd. Ondernemende studenten kunnen er bijvoorbeeld voor kiezen om een opleiding in deeltijd te volgen. Technische universiteiten doen het ook goed. Niet alle universiteiten richten zich op ondernemerschap, maar ze staan vrij om zich op hun eigen manier te profileren.’ Verweij vindt wel dat dat de vergelijking tussen topsporter en topondernemer niet helemaal opgaat. ‘Ik ken veel meer ondernemers dan topsporters’, zegt hij. ‘Natuurlijk werken ondernemers ook hard, maar als topsporter heb je een talent dat je vaak nu moet benutten.’ Daar is ondernemer Mark Tigchelaar (30) het niet mee eens. ‘Dat ik na mijn bachelor stopte, was omdat mijn bedrijf goed liep. Dat is niet iets wat je zomaar in de wacht kan zetten.’ Als kersverse 18-jarige student psychologie ontdekte Tigchelaar dat studeren een stuk minder tijd kost als je weet hoe je moet lezen. Daar waren vast meer mensen bij gebaat, concludeerde de eigenaar van het Speed Reading Institute al snel. Hij slaagde erin zijn bachelor-opleiding met relatief weinig moeite af te ronden en daarnaast zijn eigen bedrijf op te bouwen. Een masteropleiding psychologie lonkte. Dat zou betekenen dat hij verplicht aanwezig zou moeten zijn bij colleges en zijn bedrijf op een laag pitje zou moeten zetten. Gesprekken met de opleiding liepen op niets uit. ‘Ik moest aan alle regeltjes van de universiteit voldoen’, zegt Tigchelaar, terugkijkend op zijn studententijd. ‘Het enige dat ik nodig had, konden ze me toen niet geven: tijd. En dus besloot ik na mijn bachelor te stoppen.’ Zonde, vindt hij achteraf, maar het was op dat moment de juiste keuze.

Steun is toeval
Of scholen jonge student-ondernemers tegemoet komen, hangt af van het toeval. Daniel van Iwaarden van Trainews Uitgeverij overtuigde het Hoornbeeck College na heel veel aandringen dat hij en zijn compagnon Huibert Goedgebure het beste binnen hun eigen bedrijf stage konden lopen. ‘Dat vereist heel veel vertrouwen vanuit de school’, zegt Van Iwaarden. ‘We kregen geen officiële begeleider, dus die hebben we ingeschakeld via ons netwerk. Een oud-ondernemer. Iemand die dus af en toe even bij ons kwam kijken en het woord voerde tussen school en stagebedrijf.’ Ook Jorn van Lieshout, mede-eigenaar van Bounce Space, mocht opdrachten voor zijn bedrijf koppelen aan zijn studie aan het University College Maastricht. ‘Toch botste het bij mij uiteindelijk wel’, zegt Van Lieshout. ‘Het was moeilijk om een balans te vinden tussen studie en bedrijf. Ik ging teveel in dat laatste op om aan alle verplichtingen van de opleiding te blijven voldoen. Daardoor is mij een semester toegang tot de lessen ontzegd.’ Een rondvraag langs andere jonge ondernemers laat een soortgelijk beeld zien. Veel scholen zetten studenten onder druk om zo snel mogelijk af te studeren, veel colleges hebben aanwezigheidsplicht en studies kennen een bindend studieadvies.

Voor ondernemer Mark Tigchelaar mag het allemaal een stapje verder gaan. ‘Ondernemerschap zou onderdeel van élke studie moeten zijn. Neem alleen al de creatieve beroepen of bijvoorbeeld studenten die gezien de huidige ontwikkelingen later waarschijnlijk als zelfstandige gaan werken. Vloeken in de kerk, vinden veel mensen, maar het is een ontzettend groot onderdeel van het toekomstige werkveld. Elke student zou ondernemersvaardigheden moeten leren.’