Waarom ontslag ook na schrappen NOW ‘boete’ kostbaar blijft

Schrappen van de ontslag-’boete’? Over my dead body, was de kritiek van sommige partijen uit de Tweede Kamer. Want dan zouden massaontslagen veel te gemakkelijk en te goedkoop worden. Maar ho, wat klopt er eigenlijk van die stelling?

Hoe zat het nou met die boete?

Eerst even dit: de vraag is of die boete, wel een echte boete is. Subsidie krijgen, alles terug moeten betalen, plus wat extra voor straf: dát is een boete. Daar was geen sprake van. Het terug te betalen bedrag is nooit meer dan het totaalbedrag aan ontvangen subsidie. Een echte boete was het dus niet.

Pijn doet het wel, toch?

Dat zeker. Als een ondernemer NOW ontvangt en toch ontslag aanvraagt voor een aantal werknemers moet hij bij een gedeeltelijke omzetdaling flink veel meer subsidie terugbetalen dan hij voor die specifieke werknemer had ontvangen.

Onder de NOW 2.0 is dat is nog steeds zo, alleen dan is het nu niet meer flink veel meer, maar veel meer. Daarbij moet een bedrijf aantonen dat het met de vakbond(en) overeenstemming heeft bereikt. Als een bedrijf dat niet doet, en er gaan meer dan twintig banen verloren, dan moet het bedrijf een boete van 5 procent subsidie terugbetalen.

Wacht even, hoe zit het nou precies?

Een bedrijf krijgt subsidie op basis van omzetverlies en het bedrag dat het kwijt is aan salarissen van werknemers, plus 30 procent werkgeverslasten. Bij 100 procent omzetverlies, wordt 90 procent van de salariskosten vergoed. 50 procent omzetverlies? Dan wordt 45 procent van de salariskosten worden vergoed. Bij het berekenen van het bedrag dat het bedrijf moet terugbetalen, doet de overheid echter altijd alsof het bedrijf wel 90 procent van de loonkosten vergoed gekregen heeft.

‘het totale plaatje kan voor bedrijven funest uitpakken’

Arbeidsrechtjurist Pascal Besselink van DAS legt het uit: ‘Wat je moest terugbetalen is het loon van de ontslagen werknemer maal 3 (het aantal maanden dat je NOW subsidie kreeg) maal 1,3 (werkgeverslasten) maal 0,9 (die 90 procent) maal 1,5 (de ‘boete’). Bij de NOW 2.0 is de vergoeding voor werkgeverslasten hoger (40 procent) en de vermenigvuldigingsfactor 1,5 dus – is er af. Maar de overheid blijft met die 90 procent rekenen.

‘Het totale plaatje kan daardoor met name voor bedrijven met een gedeeltelijke omzetdaling funest uitpakken’, zegt Besselink. ‘Een gedeeltelijke omzetdaling van bijvoorbeeld 50 procent levert een subsidie van 50 procent op. Alleen wordt die 50 procent niet gehanteerd bij de verrekening als je bedrijfseconomische ontslagen doorvoert. Deze wordt namelijk gebaseerd op 90 procent van het loon van de werknemers die voor ontslag zijn voorgedragen.’

Dus ondernemers zijn altijd geld kwijt?

Ondernemers zullen vooral heel goed moeten rekenen, zegt Besselink, vóór ze NOW aanvragen. Wat levert het op? Wat gebeurt er als je toch in die periode ontslag moet aanvragen voor enkele werknemers? En wat kost het dan? Zowel aan terugbetaling van de NOW als aan transitievergoeding. Het bedrag van de transitievergoeding is zeker voor een klein bedrijf niet mis, aldus Besselink. Die moet je altijd betalen, zegt de arbeidsjurist, of het ontslag plaatsvindt om bedrijfseconomische redenen of niet. En die zal – zeker bij werknemers met veel dienstjaren – een belangrijke rol blijven spelen bij de afweging of ontslag wordt aangevraagd of niet. ‘Formeel is daar niets aan te doen, zo staat het in de wet. Maar je kunt je afvragen of dat in deze tijd nog wel redelijk is.’

Bovendien kost een ontslag aanvragen enkele maanden, zegt advocaat arbeidsrecht Maarten van Gelderen van Van Gelderen Advocaten. ‘Al die tijd betaal je wel degelijk nog salaris uit. Maar je bent de loonkostensubsidie voor die werknemers wel kwijt vanaf het moment dat je het ontslag hebt aangevraagd bij het UWV en ook al staan de werknemers nog op de payroll.’ Nog een financiële prikkel om niet lichtzinnig tot ontslag om te gaan.

Maarten van Gelderen rekent het nog eens voor:

Volgens critici van de nieuwe NOW-regeling gaan werkgevers nu massaal mensen ontslaan. Klopt dat dan wel?

Nou, daar is Van Gelderen het volstrekt niet mee eens. ‘In de eerste plaats zijn er voldoende bedrijven die geen NOW aangevraagd hebben en die dus niets te maken hadden met die ‘boete’. In de tweede plaats wordt het debat over die ‘boete’ gevoerd alsof het nu ineens heel makkelijk is om mensen te ontslaan. Boete of niet, het Nederlandse ontslagstelsel is één van de weinige in de wereld waar ontslagen preventief getoetst worden. En dat stelsel is niet met de ontslagboete opeens verdwenen. Je moet nog steeds aan het UWV kunnen aantonen dat je het het komende half jaar of langer heel moeilijk gaat krijgen.’

‘bedrijven kunnen nu tijdig reorganiseren en daarmee extra ontslagen voorkomen’

Van Gelderen: ‘Het UWV vraagt tegenwoordig of een bedrijf NOW heeft aangevraagd, maar die toets is niet bedoeld om het bedrijven moeilijker te maken om te reorganiseren. Heb je een verhaal – en veel bedrijven hebben nu een sterk, zo niet een dramatisch verhaal – dan mag je mensen om bedrijfseconomische redenen ontslaan. Sterker nog, als je als bedrijf geen NOW hebt aangevraagd, dan heb je wat meer uit te leggen. Je had immers steun kunnen krijgen en hebt die hulp niet aangepakt.’

Had die ‘boete’ dan helemaal geen effect?

Sommige ontslagen zullen nu wat eerder vallen, maar aan de andere kant: bedrijven kunnen nu tijdig reorganiseren en daarmee extra ontslagen of zelfs een faillissement voorkomen. ’Het afschaffen van de boete vind ik om die reden zelfs een terecht besluit’, zegt Van Gelderen. ‘Juist de werknemer heeft er baat bij. Een werkgever zal echt alleen maar mensen ontslaan als het moet. Hij heeft daar helemaal geen belang bij, hij doet dat echt alleen als het strikt noodzakelijk is. Komt er een golf aan ontslagen, dan komt dat door de extreme omstandigheden en niet door het verdwijnen van de ‘boete’.’

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen?Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.