Europese noodmaatregelen voor energiecrisis

Het hing al een aantal weken in de lucht en gelekte documenten gaven in de voorbijgaande dagen al een goed beeld van de plannen die de Commissie afgelopen dinsdag publiceerde. De officiële aankondiging van de energiemaatregelen in de ‘State of the Union’ was meer een formaliteit dan ‘breaking news’. Opvallend was dat de Commissie voorlopig geen voorstel doet over het instellen van een prijsplafond op (Russisch) gas. Hiervoor is op dit moment nog geen consensus te bereiken tussen de lidstaten.

 

De Commissie stelt het volgende voor:

• Begrenzen van winsten gemaakt door zogenaamde “infra-marginale” energieproducenten (o.a wind, zon en kernenergie) tot €180/MWh. Deze maatregel moet 117 miljard EURO op gaan leveren.
• Instellen van een belasting op de winsten binnen de fossiele industrie. Deze belasting bedraagt 33% van de overwinsten in 2022. Overwinst is winst die 20% boven de gemiddelde winst van de afgelopen 3 jaar ligt. Deze belasting zou 25 miljard EURO op moeten gaan leveren.
• De opbrengst van de bovenstaande maatregelen moet door de lidstaten gebruikt worden voor maatregelen die de last van consumenten en bedrijven m.b.t. de hoge energierekening verlagen.
• Een indicatief en verplicht reductiedoel voor elektriciteitsconsumptie tijdens piekuren van respectievelijk 10% en 5%.

De bovenstaande voorstellen moeten nog worden goedgekeurd door de lidstaten. Dit zal gebeuren tijdens de raad van energieministers op 30 september of op de Europese top van regeringsleiders in oktober. VNO-NCW en MKB-Nederland is blij dat de Commissie nu ook aandacht heeft voor het bedrijfsleven. In gelekte documenten was eerder namelijk te lezen dat de inkomsten uit bovenstaande maatregelen niet gebruikt zouden mogen worden voor het bedrijfsleven.

 

Naast de verwachte maatregelen was de krachtige uitspraak, waarin Commissiepresident Von der Leyen benadrukte dat het huidige ontwerp van de elektriciteitsmarkt niet meer van deze tijd is en daarom grondig moet worden herzien (lees: gas- en elektriciteitsprijs loskoppelen), de meest opvallende. Tot voor kort was dit nog ondenkbaar en een absolute ‘no go’! Het Europese agentschap voor de samenwerking tussen energieregulators (ACER) rapporteerde in mei nog dat de elektriciteitsmarkt naar behoren werkt en dat beleidsmakers zeer voorzichtig moeten met interveniërende maatregelen.

 

Nu, bijna 4 maanden later, heeft de Commissie besloten de elektriciteitsmarkt grondig te gaan herzien. In haar speech zei Von der Leyen dat Europeanen de vruchten moeten gaan plukken van goedkope hernieuwbare energiebronnen. Het huidige systeem waarbij de elektriciteitsprijs wordt bepaald door de duurste opwekkingsmethode (lees: gas) past hierin niet thuis. Het hele wetgevingsproces rondom de herziening van de elektriciteitsmarkt zal waarschijnlijk minstens een jaar in beslag nemen. En vermoedelijk zullen de toekomstige wijzingen ook niet direct, maar geleidelijk worden geïmplementeerd.

 

Dit is niet zo gek. In de jaren 90, toen de meeste nationale elektriciteits- en aardgasmarkten nog gemonopoliseerd waren, besloten de Europese Unie en de lidstaten om deze markten geleidelijk aan open te stellen voor concurrentie (bron: Europees Parlement). Het huidige systeem heeft zich dus geleidelijk gevormd tot het hedendaagse ontwerp en kan niet zo snel worden aangepast. Hoe de nieuwe elektriciteitsmarkt er uiteindelijk uit zal zien is dus nu nog niet te zeggen.