Dit is de grote belofte van 5G

Chirurgen die op afstand opereren, zelfrijdende auto’s, slimme machines. 5G kán ons leven ingrijpend veranderen. Eén ‘kleinigheidje’:de geheime dienst wil afluisteren precies op de frequentie die daarvoor nodig is. U ligt er misschien niet wakker van, maar dat zou wel moeten. Dit is waarom.

Op papier is het een geweldig idee. Geef operators in een fabriek een speciale bril (stel je daarbij iets voor als een Google Glass) en laat ze door die bril precies zien welke machines of robots aan een dosis onderhoud toe zijn. Precies op tijd kan er dan gesleuteld worden aan een machine, een onderdeel bijgesteld of een apparaat net een tikje beter afgesteld zonder dat de fabriek of een productielijn stilgelegd hoeft te worden.

In de praktijk is het toch een tikje ingewikkelder merkten ze bij Mourik Industry, een industriële dienstverlener die dit soort ‘brillen’ ontwikkelt. De techniek is er, zegt Arend Profijt, HSEQ manager bij het bedrijf. Maar het snelle datanetwerk – 5G – dat er voor nodig is nog niet. ‘Er mag echt geen enkele vertraging zitten in de informatie die je ziet als operator. Echt nul komma nul. Want stel je voor dat de informatie op je bril aangeeft dat je een klep even moet opendraaien en daar blijkt dan hete stoom uit te komen… Je wilt echt niet weten wat voor ongelukken er dan kunnen gebeuren.’

Geen 5G is eeuwig zonde

En dat speelt het familiebedrijf parten. Geen 5G betekent dat de augmented reality toepassingen waaraan het bedrijf nu werkt wel ontwikkeld kunnen worden, maar niet in de praktijk gebracht. ‘Dat is toch eeuwig zonde’, zegt Profijt. ‘Want weet je wel hoeveel geld het bedrijven kan schelen als ze hun onderhoud zo kunnen optimaliseren? En hoeveel fabricagefouten dit voorkomt omdat er ineens iets mis is met een apparaat in de productielijn?’

In China is het al gelukt: op afstand opereren. Kijk maar

De oren van Burum

Profijt snapt niet goed waarom de komst van 5G wordt tegengehouden. Ja, in Nederland speelt het probleem dat Defensie de frequentie gebruikt voor de satellietschotels in het Friese Burum, waarmee frequenties van andere staten kunnen worden afgeluisterd. ‘Het gaat om spionage’, zegt een zekere ‘SpiceWorm’ op het internetforum van Tweakers. ‘Het is lastig om aan Rusland te vragen of ze op een andere band willen gaan zitten zodat wij 5G kunnen uitrollen terwijl we ze blijven bespioneren.’ Toenmalig Defensieminister Hennis-Plasschaert erkende dat de inlichtingen die door de schotels in Burum worden opgevangen, onderdeel zijn van internationale ‘kennisuitwisseling’ door veiligheidsdiensten. ‘Het gaat vooral om het uitwisselen van gegevens om de informatiepositie van de diensten te versterken.’ Maar natuurlijk kunnen over de exacte inhoud en over de partnerdiensten in het openbaar geen uitspraken worden gedaan.

‘je kunt rusland moeilijk vragen of ze op een andere band willen gaan zittenom zete blijven bespioneren’

Burum is bovendien een bijzondere afluisterlocatie: door met de schotels rakelings over de horizon te stralen, kan juist Nederland heel goed zogenoemde 3,5 GHz-frequenties (vrij vertaald: een bandbreedte binnen 5G) in het Midden-Oosten afluisteren. Kan Defensie deze kostbare ‘oren’ zomaar opgeven voor de uitrol van het 5G-netwerk voor het bredere publiek? Tja, opgeven niet, maar verplaatsen naar het buitenland wilstaatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zakenmogelijk wél liet ze de Tweede Kamer vlak voor de Kerst weten. Alleen per wanneer…?

Veiling van 5G-frequenties

Door telecomproviders wordt er reikhalzend uitgekeken naar een nieuwe veiling van frequenties,al komt vooralsnog juist in Nederland de belangrijke 3,5 GHz-band niet beschikbaar tijdens die 5G-veiling. Al is het maar omdat co-existentie tussen het gebruik van die band ten behoeve van 5G en het gebruik van de satellietinterceptie volgens TNO niet mogelijk is zonder ernstige hinder voor 5G of de interceptie. ‘Er zijn zes mogelijke oplossingen, variërend van verplaatsing van Burum tot het samen op een slimme manier benutten van de 3,5 GHz-frequentie. Het wordt één van die zes oplossingen. Meer kan ik daarover niet zeggen’, vertelt EZ-woordvoerder Harald Hanemaaijer. En trouwens, hij ziet het probleem ook niet zo. Er zou op dit moment voldoende ruimte zijn om op andere banden te testen met 5G-toepassingen zoals zelfrijdende auto’s en drones. ‘We kunnen dus al volop innoveren en lopen geen achterstand op in Europa. Ook de EU is voornemens om lidstaten te vragen vanaf 2020 5G mogelijk te gaan maken.’ Maar daar twijfelen deskundigen aan, zoals professor Bart Smolders (zie kader) én bedrijven die met 5G experimenteren.

Zonder 3,5 GHz geen échte 5G‘Het 5G-netwerk is een vergaarbak van verschillende frequenties en een vergaarbak van functionaliteiten’, legt professor Bart Smolders (TU Eindhoven) uit. Volgens Smolders, die onderzoek doet naar 5G – en zelfs al naar 6G – zou het niet beschikbaar komen van de 3,5GHz-band een remmend effect hebben op de nieuwe mogelijkheden die de 5G-technologie biedt. ‘De grote stap van 5G is de 30 GHz-band. Daarmee gaan we in één keer met een factor honderd in capaciteit omhoog. Voor deze frequentie zijn wel veel zendmasten nodig, maar daar kunnen we mooi lantaarnpalen voor gebruiken.’ Lage frequenties, zoals de 700 MHz-band, zijn dan weer bij uitstek geschikt voor Internet of Things (IoT)-toepassingen. De 3,5GHz-band is de perfecte combinatie van capaciteit en dekking. ‘In die mix kan grote snelheid, lage vertraging en hoge dekking gegarandeerd worden’, vertelt Smolders. ‘Nederland heeft altijd voorop gelopen met 4G, je merkt dat wifi steeds minder belangrijk wordt. We hebben een heel goede infrastructuur. Als we daar gaan achterlopen heeft dat allerlei effecten, niet alleen op technologische toepassingen, maar ook op de dienstverlenende sector, op logistieke- en betaaldiensten. We dreigen op deze manier de voortrekkersrol kwijt te raken die we op dit moment nog hebben.’

Zelfrijdende busjes haperen

En niet alleen Van Mourik zit met de handen in het haar vanwege het uitblijven van 5G. In het Groningse 5G Fieldlab wordt sinds 2016 volop geëxperimenteerd door bedrijven die hun innovatie met 5G willen testen. Dat kan in het Fieldlab waar een proeftuin is aangelegd waar 5G gesimuleerd wordt. ‘In het 5G Fieldlab onderzoeken we met een aantal commerciële- en kennispartijen wat je met 5G allemaal kunt doen om maatschappelijke en economische vraagstukken op te lossen’, vertelt de energieke Peter Rake die het lab leidt. Maar op dit moment is het gebrek aan de juiste frequenties, een rem op de toepassing van de nieuwe ideeën.

‘zelfrijdende bussen zouden in een dunbevolkte regio als groningen een uitkomst zijn om toch het ov-netwerk in stand te houden’

Zo wordt er in Groningen bijvoorbeeld geëxperimenteerd met zelfrijdende voertuigen onder cameratoezicht. Rake: ‘De Provincie Groningen experimenteert met zelfrijdende bussen voor maximaal tien passagiers. Het idee is om die bussen in te zetten op uitlopers van het OV-netwerk. In een dunbevolkte regio als Groningen is het in stand houden van openbaar vervoer best een uitdaging. Bij zelfrijdende busjes heb je geen hoge kosten voor chauffeurs en toch een rijdend voertuig dat die lijntjes kan bedienen.’ De wet schrijft nu nog voor dat er in een zelfrijdend voertuig altijd een steward aanwezig moet zijn, maar met de cameratechnologie van een Gronings bedrijf kan die functie ook op afstand worden ingevuld. Voor veilig gebruik van zelfrijdende busjes is 5G echter wel een harde voorwaarde: je moet grote hoeveelheden data uit kunnen wisselen met de commandoruimte. Rake: ‘Zo’n voertuig moet altijd connected zijn want je moet hem op elk moment stil kunnen zetten vanuit een controlekamer. Die kwaliteit kun je alleen bieden met de 3,5GHz-band.’ Maar ja, die band is niet beschikbaar. En dus kan de stap naar echt zelfrijdende busjes nog niet worden gezet.

In Groningen kun je al een beetje zien wat 5G mogelijk maakt:

Telecombedrijven over de hele wereld staan op het punt gezamenlijk honderden miljarden euro’s te investeren in de aanleg van 5G-netwerken. Nou ja, behalve in Europa en Nederland dan, omdat de veiling van de frequenties nog op zich laat wachten. Ondanks het feit dat telecombedrijven als T-Mobile en KPN er wel brood in zien. En dat is niet alleen jammer voor de telecombedrijven, waarschuwt KPN’s cto Tom Poelhekken. ‘In China wordt nu de toon gezet. Daar richt men zich heel erg op de 3,5 GHz-frequentie. Je ziet dat de eerste devices al op de markt komen. We lopen nu nog voorop, maar eigenlijk moet je nog efficiënter bits door de lucht kunnen duwen dan nu het geval is.’

‘nu wordt in China de toon gezet en zie je de eerste devices al op de markt komen’

In Nederland is het behelpen met tussenoplossingen

Intussen roeit de 22-jarige student technische bedrijfskunde, Wilco Stollenga, met de riemen die hij heeft. Zijn bedrijf Agrifly maakt met drones extreem nauwkeurige filmbeelden van landbouwgewassen en heeft daarom enorme datacapaciteit nodig. Stollenga: ‘Gezonde planten reflecteren meer licht dan ongezonde planten en zo kan een boer precies zijn bemesting op de behoefte van de planten afstemmen. Een dronevlucht levert zo’n 10 gigabyte aan data. Die data worden verwerkt tot één grote kaart, dat neemt een paar uur in beslag, daarna stuur ik de informatie naar de boer.’ Het 5G-netwerk zou een fantastische uitkomst zijn voor Agrifly. ‘Het belangrijkste voordeel is dat ik die data dan meteen zichtbaar kan maken voor de boer die naast mij staat. Die data moeten nog vers zijn, want de situatie met de gewassen kan ook weer snel veranderen.’ Volgens Wilco Stollenga betekent de drone-toepassing in de landbouw dat er op de bestrijdingsmiddelen bespaard kan worden en dat gewassen een betere opbrengst leveren. Maar zolang het 5G-netwerk nog niet beschikbaar is, moet de jonge ondernemer het doen met tussenoplossingen: ‘Ik gebruik nu een 4Gplus-accessoire op mijn drone waarmee ik de data naar de Universiteit Groningen kan sturen. Daar staat een supercomputer die mijn data sneller verwerkt dan ik op dit moment kan. 5G zou mij echt enorm helpen.’

Op de hoogte blijven van onze leukste artikelen?Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.