Greenpeace-directeur Andy Palmen: 'Het is te laat voor kleine stapjes'

‘Ja, we gaan weer activistischer worden’, zegt Greenpeace-directeur Andy Palmen. Het bedrijfsleven en de overheid doen volgens hem te weinig om de opwarming van de aarde tegen te gaan. ‘Mooie praatjes vullen geen gaatjes. Voor kleine stapjes is het te laat.’

Vooraf werd geroepen, ook door Greenpeace, dat de klimaattop in Glasgow cruciaal zou worden, zo’n beetje de laatste kans om ervoor te zorgen dat de opwarming van de aarde geen onomkeerbare gevolgen heeft. Maar de voortekenen zijn ongunstig: Biden lijkt in te binden met zijn klimaatambities, Xi en Poetin komen niet zelf naar de top.

Meneer Palmen, heeft u uw verwachtingen van Glasgow al bijgesteld?

‘Het wordt heel moeilijk, maar mijn motto is: optimism is a duty, naar filosoof Karl Popper. Mijn optimisme is gestoeld op twee gedachten. Eén: we zullen toch niet zo stom zijn als mensheid om dit te laten gebeuren? Twee: er is een klimaatbeweging op gang gekomen van onder meer burgers, bedrijven, boeren, leraren, artsen. Zij zien dat het klimaat ons grootste probleem is.’

En de politiek dus niet, als je naar de animo voor Glasgow kijkt?

‘Ik zie dat als een duel in een western, waarbij de deelnemers niet toe willen geven en wachten totdat de ander beweegt. Terwijl elders in de maatschappij doordringt dat duurzaamheid de komende 10 jaar het belangrijkste thema is. We moeten op tijd de bocht nemen. De partijen die de macht en het geld hebben proberen dat proces nog af te remmen. Zij klampen zich krampachtig vast aan de oude wereld. Bedrijven moeten ook die draai naar duurzaamheid maken, want anders gaan ze kapot. Je ziet nu dat de fossiele industrie aangeeft dat zij meer gas nodig heeft, terwijl toch duidelijk is dat we van het gas af gaan.’

Wie is Andy Palmen?Na de heao was Andy Palmen (48) onder meer als freelancer werkzaam. In 2002 ging hij bij Milieudefensie werken. Na een periode als zelfstandig adviseur ging hij in 2007 naar Simavi, een ontwikkelingsorganisatie die zich op de positie van meisjes en vrouwen richt. Sinds 2015 werkt hij bij Greenpeace, vanaf dit jaar als directeur naast Anna Schoemakers.

Wat moet de top in Glasgow opleveren?

‘Nou, simpel: dat we als wereld onder de 1,5 graden opwarming uitkomen. Daarom zou Nederland naar Glasgow moeten gaan met 65 procent uitstootvermindering in 2030 als inzet, in plaats van de huidige 49 procent. Verder dat we niet meer op zoek gaan naar fossiele energie; die houden we in de grond. En dat we de ontwikkelingslanden in hún energietransitie steunen met een fonds van 100 miljard euro.’

En als de politiek niet levert dan moet het bedrijfsleven het doen?

‘Ja, maar dat zie ik niet. Ik hoor mooie verhalen over een nieuwe, duurzame koers, maar als ik dan de brief van het bedrijfsleven aan de formateurs erbij pak, lees ik: Schiphol uitbreiden, Lelystad Airport open, geen nationale top op Europese regelgeving. Kortom: het ouderwetse verhaal.’

‘Het bedrijfsleven zet wel kleine stapjes, zoals KLM dat 500 liter synthetische kerosine bijmengt, maar het is code rood voor de mensheid. Er zijn zevenmijlslaarzen nodig om te voorkomen dat de natuur omvalt, in Nederland en in de Amazone.’

Dus wilt u bedrijven via rechtszaken tot meer duurzaamheid dwingen. Volgens Rabobank-topman Wiebe Draijer kan dat bedrijven juist schuchter maken.

‘Het is een last resort voor ons. We hebben het met rapporten, onderhandelingen, petities en alternatieven geprobeerd, maar dat heeft onvoldoende opgeleverd. Dan moet het maar zo. Ik hoop dat ceo’s denken: ‘Shit, wat betekent zo’n uitspraak tegen Shell voor mij? Ik wil niet door de rechter worden gedwongen.’ Uiteindelijk zijn het toch bedrijfsbeslissingen waar de rechter niet aan te pas zou moeten komen.’

Daarom dus.

‘Ja, omdat het met onderhandelingen niet lukt. Waar hebben die gewerkt? We hebben meegedaan aan het eerste Energieakkoord. De uitrol van windenergie op zee is goed gegaan. Maar we zijn uit het convenant over biomassa gestapt, omdat we 8 jaar werden gepiepeld door de kolenboeren. We blíjven niet vragen of de samenleving alsjeblieft wil verduurzamen…’

Heeft u een lijstje bedrijven klaar voor volgende rechtszaken?

‘De Shell-zaak is goed bevallen, dus het zou prima kunnen, maar ik ga geen namen noemen. We willen in elk geval de Nederlandse staat dagvaarden als er geen extra maatregelen worden genomen om de uitstoot van stikstof terug te dringen.’

‘Het is niet dat ik tégen het bedrijfsleven ben. Dat verwijt krijgen we vaker. Ik heb zelf de heao gedaan en als zelfstandige onder meer voor Volkswagen en Porsche gewerkt. Ondernemers zijn leuke mensen: ze zijn energiek, optimistisch en maken er iets van. Ik geloof niet dat er ondernemers zijn die ‘s ochtends tegen zichzelf in de spiegel zeggen: ‘Kom, ik ga de aarde naar de vernieling helpen.’ Maar tegelijkertijd constateer ik dat veel bedrijven zichzelf als innovatief zien, terwijl ik ze ouderwets vind. Ze hadden veel eerder in beweging kunnen komen.’

Internationaal lopen we toch voorop? Kijk bijvoorbeeld naar het Europese Fit for 55-plan.

‘Dat is ook te weinig.’

‘We blíjven niet vragen of bedrijven alsjeblieft willen verduurzamen…’

Ja, Greenpeace wil altijd méér.

‘Hoho, Greenpeace wil niet meer, de wetenschap zegt dat het nodig is. Laatst heeft Angela Merkel gezegd dat de Ausstieg uit kolen 40 miljard euro heeft gekost. Dat vergeleek ze met de schade van de recente watersnood in Duitsland: 30 miljard euro. Wat ik daarmee wil zeggen is dat de klimaatdreun veel groter zal zijn dan de investeringen die nodig zijn voor verduurzaming.’

Bedrijven hebben dat geld niet zomaar, zeker niet als zij moeten concurreren met bedrijven in het buitenland die níet verduurzamen.

‘Dat begrijp ik, en daarom moet de overheid bedrijven door het dal heen helpen. Ik wil ook niet dat bedrijven en werkgelegenheid naar het buitenland verdwijnen als gevolg hiervan. Maar het is niet: eerst de economie en dan pas duurzaam. Dat kunnen we ons niet meer permitteren. Het is groen of niet. Het is geen luxe die je erbij doet. Als een bedrijf niet verduurzaamt, dan is er geen plek meer voor in Nederland.’

Maar overstappen op bijvoorbeeld waterstof kan alleen als de infrastructuur er ligt. En daar moet de overheid toch voor zorgen?

‘Inderdaad, en dat gebeurt op dit moment onvoldoende, daar zijn we het over eens. Voor wat betreft waterstof dan. Infrastructuur voor ccs (de afvang en opvang van CO2; red.) zien we daarentegen niet zitten. Dat was ook een van de redenen waarom we uit het Klimaatakkoord zijn gestapt. En wat zie je nu? Het afgesproken maximum aan ccs is na het akkoord alweer verhoogd. De overheid is dus onbetrouwbaar.’

Ccs is een overgangsoplossing, waarmee het bedrijfsleven tijd koopt.

‘Nee, het ontwikkelt zich tot een – gesubsidieerd – verdienmodel. Er zijn nu plannen om ook CO2 uit België in Nederland op te slaan. In plaats van doorgaan met fossiele energie in combinatie met ccs is échte verandering nodig: de daken vol zonnepanelen, wind op zee, transitie van de landbouw. Want we zitten natuurlijk ook nog met het stikstofprobleem.’

Ook op dat terrein geeft de overheid niet thuis.

‘Helemaal waar. De overheid levert niet, durft het niet aan om grote stappen te zetten omdat er gekozen moeten worden tussen natuur, bouw en boeren. Greenpeace heeft wel een ander startpunt dan het bedrijfsleven. Het onze is dat de natuur niet verder vernield mag worden. Jullie willen dat de bouw weer aan de slag kan.’

Wat het inhoudt dat Greenpeace weer activistischer wordt, heeft de Tweede Kamer al kunnen merken. Om een punt te maken over stikstof, beklimt Greenpeace het tijdelijke gebouw van de Kamer. Omroep West maakte er dit filmpje over.

Is economische groei dan niet nodig om alles te kunnen betalen?

‘Enerzijds ben je gebonden aan de grenzen die de planeet stelt. Anderzijds moet iedereen goed kunnen leven, in termen van te eten hebben, een huis, werk en scholing. Tussen die twee beweegt zich de economie. Dan kun je niet zeggen: Schiphol moet groter. Als niet-duurzame bedrijven verdwijnen ontstaat ruimte voor duurzame bedrijven. Zo zie ik groei.’

Naast het bedrijfsleven moet ook de burger mee. Uit onderzoek blijkt dat doemscenario’s ertoe leiden dat burgers in hun schulp kruipen. Doet Greenpeace dat juist niet?

‘Nee, dat vind ik niet. Het klimaatprobleem is lang ontkend in de samenleving. Mensen dachten: ‘Het zal wel meevallen.’ Inmiddels zien ze het probleem wel. Alleen denken ze dat er niets meer aan te doen is. Er dreigt klimaatfatalisme. Klimaatdepressie bestaat. Wij willen dat burgers actief worden en zich organiseren in lokale groepen. Wij zeggen niet dat er een ramp gaande is, wel dat het niet goed gaat er en dat er actie nodig is.’

Een sit-in op de druk kruispunt in Den Haag, zoals Extinction Rebellion doet: wat levert dat op?

‘Grote demonstraties hebben effect. In 2019 demonstreerden tienduizenden mensen op de Dam voor het klimaat, in de regen. Daarna werd er een CO2-taks opgenomen in het Klimaatakkoord. Op 6 november is er een nieuwe klimaatdemonstratie. We zullen zien.’

Hoe duurzaam is Andy Palmen?‘Ik heb geen auto. Wel een deelauto. Vliegen doe ik alleen voor werk, en als internationale organisatie moet je af en toe vliegen. Mijn huis is geïsoleerd en ik heb zonnepanelen op het dak. Sinds mijn 8ste eet ik geen vlees meer. Mijn kinderen ook niet. Ik heb ze niet gepusht, maar ze zien natuurlijk wel dat ik geen vlees eet. Ik ben geen heilige, maar probeer serieuze stappen te zetten.’