Klimaatakkoord: 3 complimenten en 3 waarschuwingen

Het wordt de operatie van de eeuw: Nederland klimaatneutraal maken. Een hele klus dus om alle maatregelen die daarvoor nodig zijn op een rij te zetten. Tal van bedrijven en brancheorganisaties schoven aan om mee te denken. Wat moeten we denken van wat er tot nu toe is bereikt?

Compliment #1

Een klimaatakkoord: het begin is er

De eerste etappe naar Parijs is afgelegd. En omdat de belangen groot zijn en de standpunten soms ver uit elkaar liggen, is dat absoluut een compliment waard. Er is er in vier maanden tijd aan totaal 42 tafels intensief gepolderd om tot de hoofdlijnen te komen die moeten leiden tot een echt Klimaatakkoord eind dit jaar. Zoals Ed Nijpels, voorzitter van het Klimaatberaad, zei tijdens de presentatie: ‘Niemand is van de onderhandelingen weggelopen. We hebben het hele spul bijeen kunnen houden.’

Compliment #2

Alles is in kaart gebracht

De hoofdlijnen zoals gepresenteerd, zijn nadrukkelijk méér dan alleen een intentieverklaring. Er ligt nu een uitgebreide technische inventarisatie hoe de klimaatdoelstellingen van Parijs en uit het regeerakkoord kunnen worden gehaald. Een welverdiend compliment dus aan alle tafels voor de gedetailleerdheid en volledigheid. Klimaatberaad-voorzitter Ed Nijpels laat weten dat het menens is: ‘We presenteren eind dit jaar alleen een akkoord als de voorstellen daarin minstens de gewenste 49 procent reductie in 2030 opleveren.’

‘We hebben het hele spul bijeen kunnen houden’

Compliment #3

We willen koploper zijn

Nederland kiest met een eigen doelstelling voor een nationale kop bovenop de Europese afspraken. Koploper zijn kost meer dan volgen, maar kan per saldo concurrentievoordelen brengen als Nederland het slim aanpakt. Daarvoor is het wel belangrijk om het enthousiasme bij burgers en bedrijven om het klimaatprobleem aan te pakken, vast te houden en om te smeden tot een goed uitgewerkte aanpak waar we de komende30 jaar mee vooruit kunnen.

Nederland klimaatneutraal maken: het wordt een hele operatie

Waarschuwing #1

Het is pas het begin

Een goede eerste stap is mooi, maar Parijs is hiermee nog lang niet gehaald. Een technische inventarisatie van maatregelen is niet genoeg: het komt er nu op aan om goed te kijken naar de kosten van de maatregelen. Anders smelt het draagvlak bij bedrijven en burgers voor de energietransitie als sneeuw voor de zon. Het moet dus een transitie worden waarmee zowel het klimaat als onze economie beter af is, tegen zo laag mogelijke kosten. Immers, het moet voor iedereen – huishouden of ondernemer – natuurlijk wel behapbaar zijn. Anders komt er niets terecht van alle mooie plannen.

Waarschuwing #2

We zijn niet alleen in de wereld

Voor internationaal concurrerende sectoren als de industrie en de landbouw geldt dat zij zich niet uit de markt kunnen prijzen. De betaalbaarheid wordt dus bepaald door het internationale level playing field. We willen immers niet toe naar een situatie waarin de wereld warmer wordt en Nederland armer. Het gaat daarbij niet alleen om de internationale concurrentiepositie van energie-intensieve bedrijven. Ook andere bedrijven zijn afhankelijk van ketens van toeleveranciers, tot en met de horeca en detailhandel aan toe.

Waarschuwing #3

Denk om de uitvoerbaarheid

Met luchtfietserij worden geen megatonnen CO2 bespaard: het gaat dus bij het verder uitwerken van de plannen nadrukkelijk ook om de uitvoerbaarheid. Zijn er voldoende vakkrachten? Is de financiering van onrendabele toppen en innovatieprogramma’s bijvoorbeeld structureel gewaarborgd? Zijn al die windmolens wel ruimtelijk inpasbaar? Met andere woorden: blijft Nederland wel leefbaar? En de ontwikkelingen staan natuurlijk niet stil in de komende30 jaar. Daarom is het belangrijk om flexibiliteit en lerend vermogen in te bouwen in het akkoord. Zodat we ons niet blind staren op wat vandaag het beste lijkt, maar morgen wel eens heel anders kan zijn als nieuwe technologie beschikbaar komt. Sluit bijvoorbeeld niet alles af van aardgas waar dit straks kan worden opgevolgd door groen waterstofgas. Ook moeten keuzes rondom elektrisch rijden, rijden op waterstof niet in de weg staan.

niet blind staren op wat vandaag het beste lijkt als er morgen nieuwe technologie kan zijn

En hoe nu verder?

Deze zomer rekenen het Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving de voorstellen door om een beeld te hebben van de financiële en economische gevolgen voor de samenleving. Daarna volgt in september een reactie van het kabinet en een debat in de Tweede Kamer. Zodra de politiek ‘richtinggevende’ keuzes heeft gemaakt, zijn de sectortafels weer aan zet. Zij moeten dan aan de slag om de hoofdlijnen om te zetten in concrete bindende en controleerbare afspraken. Eind dit jaar moet er dan een echt Klimaatakkoord liggen.

Wat zijn die hoofdlijnen nou precies?

Veel meer hernieuwbare energie

De productie van hernieuwbare energie moet vervijfvoudigen. Het meeste op zee, maar voor een deel met zon en wind op land. Energieopslag en andere maatregelen zorgen dat er ook voldoende stroom is als er weinig zon en wind is. Om het over zeven jaar zonder subsidie te kunnen, moeten de kosten van energie uit zon en wind flink omlaag. En dat kan, zegt tafelvoorzitter Kees Vendrik. ‘Wij konden profiteren van het werk dat de vele koplopers in dit veld als decennia hebben verricht.’ De opgave is enorm, benadrukt hij. ‘De productie van duurzame stroom moet in 2030 vervijfvoudigd zijn ten opzichte van vandaag. En er zal een CO2-minimumprijs moeten komen van 42 euro per ton, al is dat niet in overeenstemming met de kabinetsplannen.’

Lees meer overhet voorstel van de sectortafel Elektriciteit.

Wijk voor wijk duurzaam

Woningen en gebouwen worden wijk voor wijk verduurzaamd. Dat kan bijvoorbeeld met warmtenetten, helemaal elektrisch, met warmtepompen of met duurzaam gas. Met een verschuiving in de energiebelasting wordt het gebruik van aardgas ontmoedigd en het gebruik van schone stroom aangemoedigd. Met een nieuw soort lening, de gebouwgebonden financiering, wordt het voor huizenbezitters eenvoudiger om ook maatregelen te nemen. Isoleren moet zo’n 25 procent goedkoper worden. De woningbouwverenigingen krijgen een rol als startmotor. ‘Gemeenten moeten per wijk een plan maken wat voor die wijk de duurzaamste aanpak is. Ga dus nu niet als een gek morgen met je breekijzer de cv-ketel van de muur slopen’, waarschuwde Diederik Samsom, voorzitter van de ‘woningtafel’. ‘Wacht tot de gemeente met een plan komt voor jouw wijk. Ondertussen wat isoleren is natuurlijk altijd goed.’

Lees meer overhet voorstel van de sectortafel Gebouwde omgeving.

‘Ga niet als een gek morgen de cv-ketel van de muur slopen’

Industrie vindtzichzelf opnieuw uit

De industrie zet in op efficiëntere processen en efficiënt gebruik van warmte. Ook vervangt schone stroom op termijn fossiele brandstof als energiebron. Daarnaast worden grondstoffen hergebruikt of vervangen door duurzame grondstoffen. Deze omschakeling kost tijd en geld. Ondergrondse opslag van CO2 (CCS) is nodig om in 2030 genoeg CO2 uit de lucht te houden. Dat is meteen een opstap om later CO2 als grondstof te kunnen hergebruiken. De industrie investeert zelf in de ombouw, maar heeft ook een bijdrage van de overheid nodig. Daarmee kan de omschakeling op gang komen zonder dat de fabrieken zich internationaal uit de markt prijzen. ‘Het gaat heel moeilijk worden’, waarschuwt tafelvoorzitter Manon Janssen. ‘Er is afgelopen jaar al heel veel gedaan door de industrie, het laaghangende fruit is al geplukt. We moeten met duurzame processen duurzame producten gaan maken. Belangrijk is vooral dat er een stabiel beleid komt, waardoor investeerders voor een jaar of tien tot twaalf zekerheid hebben. We hebben gezien hoe goed dat werkt bij de bouw van windmolenparken.’

Lees meer overhet voorstel van de sectortafel Industrie.

Landbouw wordt groener

Met slimmer voer, betere stallen voor koeien en een warme sanering van de varkensstapel kan de CO2-uitstoot omlaag. De tuinbouwkassen kunnen van het aardgas af door met aardwarmte te werken en CO2 van de industrie te gebruiken om planten te laten groeien. De uitstoot van broeikasgassen vermindert ook door meer bomen te laten groeien, het land anders te bewerken en een deel van de veenweides natter te maken dan nu. Landbouwmachines schakelen over op duurzame energie. Tot slot helpt een halvering van de voedselverspilling en een verschuiving naar minder vleesconsumptie ook CO2 te reduceren. ‘Elektrificatie van koeien is niet mogelijk, dat soort dingen maakt dat de landbouw haar eigen problemen heeft’, zegt Pieter van Geel. De oud-staatssecretaris van VROM was voorzitter van de Landbouwtafel. ‘Bijvoorbeeld het volledig ontbreken van een structuur voor de verspreiding van kennis en de aanpak van verdienmodellen. Maar, vrij naar Pipi Langkous: Wij hebben dit nog nooit gedaan, dus we denken dat we het kunnen.’

Lees meer overhet voorstel van de sectortafel Landbouw en landgebruik.

‘Het komt er op neer om alles wat beweegt te elektrificeren’

Schoner vervoer

Mobiliteit wordt schoner, vooral door een omslag naar elektrisch vervoer. Voor lichter vervoer en bussen is het technisch al mogelijk. Voor zwaar vrachtvervoer zijn nog innovaties nodig. Biobrandstof kan een tijdelijke oplossing zijn op de weg naar groene waterstof als brandstof. Reductie kan ook door de bestaande transportcapaciteit beter te benutten. De manier waarop we reizen kan ook CO2-reductie opleveren bijvoorbeeld met spitsmijden, thuiswerken, combinaties van auto, ov en fiets en zuiniger rijden. Pilots met alternatieven van vervoer en betaling van reizen zijn nodig om hier meer kennis van op te doen. ‘Het komt neer op alles wat beweegt elektrificeren’, vat Annemieke Nijhof de plannen van ‘haar’ tafel samen. ‘Daarnaast moeten we ervoor zorgen dat bedrijven Nederland zien als een heel aantrekkelijke afzetmarkt. Nu zien we al dat de voertuigen die er zijn niet op de Nederlandse markt komen, omdat de kansen elders beter zijn. De transportsector staat bij wijze van spreken te trappelen om een kilometerheffing in te voeren, áls de opbrengt maar geïnvesteerd wordt in elektrisch vervoer en green truck fuel voor de langeafstandstransporten.’

Lees meer overhet voorstel van de sectortafel Mobiliteit.