Wat als je personeel in de verkeerde provincie woont

Een baan vinden: het was heel lang niet zo eenvoudig. Maar personeel vinden: poeh, welke ondernemer klaagt er niet over? In een korte serie onderzoekt Forum welke oplossingen er zijn voor het tekort aan arbeidskrachten. Maar eerst de vraag: als er 350.000 werklozen zijn en 250.000 vacatures, waarom is dan niet iedereen aan het werk?!

 

Het Nederlandse bedrijfsleven heeft ruim 250.000 vacatures openstaan. Dat blijkt tenminste uit de cijfers van het volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) over het tweede kwartaal van dit jaar. Banen waarvan ondernemers merken dat ze steeds moeilijker vervullen zijn. De ict-sector is een bekende, ook de woonbranche komt mensen tekort en de installatiebranche vreest de komende jaren een tekort van 20.000 werknemers. Ondanks die grote vraag is het niet zo dat bijna iedereen in Nederland werkt. Er zijn nog meer dan 350.000 geregistreerde werklozen (cijfers tweede kwartaal, CBS). Maar als je ook de mensen meetelt die wel willen werken, maar niet ingeschreven staan bij een arbeidsbureau (220.000) of deeltijdwerkers die meer willen werken (400.000), dat kom je uit op ruim een miljoen werkzoekenden. Die laatste groep, de ontmoedigden, is ongeveer 100.000 mensen groot en sinds de crisis gegroeid, blijkt uit cijfers van het CBS. Gek genoeg ook na de recessie. Waarom gaan die niet massaal aan het werk?

 

Hier zijn de vacatures

Waar zijn de banen? In elk geval niet in Noord-Groningen en Zeeland. Niet geheel verrassend zijn de meeste vacatures te vinden in Noord- en Zuid-Holland en Brabant, een beetje de kenniscorridor van Nederland. Niet alleen is daar de meeste vraag, in die provincies wordt ook het meeste geld verdiend voor de Nederlandse economie. En dat gaat niet alleen omdat er grote bedrijven zitten, onderzoek heeft laten zien dat een hele regio met kleine bedrijven profiteert van clusters zoals Brainport. 

Hier wonen de werklozen

Eén van de knelpunten is dat werk en werkzoekenden op verschillende plekken zijn. Het Centraal Bureau voor de Statistiek turft heel precies waar de werkzoekenden wonen. Dat is percentueel gezien vooral in het noordoosten van Nederland en het uiterste zuidwesten. Dat zijn ook de provincies waar de arbeidsdeelname het laagst is, per 100 inwoners hebben het minste mensen een baan.

Hoe lossen we het op?

#1. Werk verplaatsen

Werkgelegenheid verplaatsen is een klassiek, maar weinig succesvol recept. De Rijksoverheid heeft in de jaren zeventig en tachtig diensten verplaatst naar Limburg en Groningen om mensen daar werk te bieden. In de praktijk was de lokale bevolking vaak niet opgeleid voor het vereiste kantoorwerk, dat voor een groot gedeelte ook nog werd gedaan door ambtenaren die met frisse tegenzin van het Westen naar Limburg of Groningen verhuisden. Dat leverde dus geen nieuwe werkgelegenheid op.

 

#2. Mensen verplaatsen

Als de berg niet naar Mohammed komt, moet Mohammed naar de berg. Maar verhuizen voor een baan, dat wil de Nederlander niet. Uit Europees onderzoek blijkt dat Nederlandse jongeren, samen met Maltezen en Cyprioten, het minst geneigd zijn om te verhuizen voor een baan. En als het om de bereidheid van de hele beroepsbevolking gaat om te verhuizen voor werk, scoort Nederland nog lager. Er wordt al jaren over gepraat om die verhuisbereidheid te verhogen. In 2011 pleitte SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan voor een hogere verhuisbereidheid. Toenmalig minister Kamp van Sociale Zaken wilde er wel dwang achter zetten, een idee dat meteen door het CDA werd afgeschoten. Dat had liever aandacht voor ‘wat de werkloze nodig heeft voor een verhuizing van een uitkering naar een betaalde baan.’

Reizen naar je werk

Nederlanders zijn er misschien niet zo weg van, toch is het niet zo’n raar idee om buiten de eigen stad of regio naar werk te kijken. Niet alleen omdat het in het buitenland – zie het EU-onderzoek – vaker gebeurt. Een WW’er kan ook door het UWV gedwongen worden om passend werk te accepteren met een maximale reistijd van twee keer 2 uur. Maar in de praktijk wordt ‘maatwerk’ geleverd. Bij het opleggen van verplichtingen zegt het UWV mee te wegen in hoeverre de werkzoekende redelijkerwijs aan de verplichting kan voldoen. Voor de ene werkzoekende is een reistijd van 1,5 uur geen enkel bezwaar, voor de andere kan dat te belastend zijn. Ook de gezinssituatie kan een rol spelen. Voor de bijstand geldt de norm van 3 uur reistijd per dag, maar ook daar wordt naar de situatie gekeken (zie ook kader). In België, dat ook last heeft van een geografische mismatch, werd vorig jaar overigens een plan gepresenteerd om werkzoekenden een verhuissubsidie te geven als ze ergens anders gaan wonen voor een baan. Een plan dat gezien de krappe huizenmarkt in de Nederlandse Randstad niet altijd veel zoden aan de dijk zal zetten, maar misschien voor andere regio’s kan werken.

 

Verhuizen voor een baan

‘Het liefst wil ik een baan op fietsafstand’, doet loopbaanbegeleidster Jolet Uilenburg op een wat zeurderig toontje. ‘Vooral mannen van begin 40 die meer tijd willen doorbrengen met hun gezin, denken dat dat zomaar kan. Ik zeg dan altijd: ‘Trek een straal van 10, 15 kilometer om je woonplaats en kijk welke banen je dan tegenkomt.’ Valt vaak heel erg tegen.’

Uilenburg is zelfstandig loopbaanbegeleider en werkte daarvoor op het mobiliteitscentrum van ABN AMRO. ‘Ik hielp daar mensen die op de ontslaglijst stonden naar een andere baan en wist: ooit gaat mij dit ook overkomen. Dat was dus in 2004.’ Haar huidige klanten zijn vooral mannen – ‘die presenteren zich vaak niet zo handig als vrouwen’ – van 50 jaar en ouder. Uilenburg is niet van het omfloerste spreken. ‘Ik had een cliënt in midden-Limburg en hij zei dat hij er alles voor over had om een andere baan te vinden. Dat is niet genoeg. Je moet er alles, alles, alles voor over hebben. Desnoods verhuis je of ga je doordeweeks in een Airbnb.’

 

‘je moet echt alles alles alles over hebben voor een baan’

 

Maar laten we ook niet doen alsof werknemers per definitie niet willen reizen, benadrukt Uilenburg. Zij ziet in haar werk voor netbeheerder Enexis dat een afstand zoals Breda-Weert, zo’n 80 kilometer, in de praktijk best acceptabel is. Toch vindt ze wel dat de bereidheid om te reizen of te verhuizen een belangrijke factor is in het vinden van een baan. ‘Nu de economie draait, kun je als werkzoekende nog denken dat er vanzelf wel een baan bij jou in de buurt komt. Maar wat als er weer een crisis komt en je woont in Noord-Groningen of Zeeland? Laten we wel wezen, de banen zitten in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en een beetje rondom Eindhoven.’

 

Wil je niks missen van Forum? Like ons dan op Facebook!

‘Behoud reisverplichting voor bijstandsgerechtigden’‘Wat ons betreft blijft de reisverplichting behouden voor de Bijstand’, zegt Jos Stuart van Divosa, de vereniging van sociale-dienstdirecteuren. ‘Enerzijds om mensen voor wie er een geschikte baan elders in Nederland is te kunnen verplichten om die te accepteren. Anderzijds omdat de regel onderstreept dat de bijstand er alleen is voor mensen die op geen enkele andere reden in hun levensonderhoud kunnen voorzien. Het is wel de vraag in hoeverre het nodig is om mensen vanuit Groningen in de Randstad aan een baan te helpen. Het werk waar bijstandsgerechtigden door de bank genomen voor in aanmerking komen is vaak laaggekwalificeerd. Binnen de regio zijn daar vrijwel altijd voldoende mensen voor te vinden. Een groot deel van de mensen die nu nog in de bijstand zitten hebben een serieuze afstand tot de arbeidsmarkt. Reisafstand maakt die drempel zo mogelijk nog groter.’