Wat Von der Leyen eigenlijk bedoelt met haar State of the Union

Een zelfbewust en sociaal Europa dat zijn mannetje staat in de wereld. Dat wilde EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen uitstralen in haar State of the Union. Daardoor sneeuwde de economische boodschap wel wat onder.

  

Ursula von der Leyen schuwde de diplomatieke confrontatie niet in haar tweede State of the Union. Rusland en China kregen een paar keer een sneer. ‘We zitten in een nieuw tijdperk van hypercompetitivity en sommigen schrikken nergens voor terug’, aldus Von der Leyen.

De Europese troonrede was nu eens geen opsomming van beleidsvoornemens, maar een doortimmerd lopend verhaal over de positie van Europa in de wereld. Von der Leyen wil de EU versterken door meer samen te werken. Zo kondigde zij een gezondheidsprogramma aan, meer samenwerking op gebied van defensie en een programma om als blok de ontwikkeling en productie van computerchips te organiseren binnen de grenzen van de EU.

 

Bekijk hier de hele State of the Union (duurt een uur) van Ursula von der Leyen 

 

Europa loopt steeds meer het risico speelbal te zijn van rivaliserende grootmachten. Strategische autonomie is daarom van cruciaal belang. Het is goed om te zien dat Von der Leyen en de Europese Commissie de afhankelijkheid van andere landen aan banden wil leggen.

Maar Von der Leyen liet vooral zien dat ze het vergroten van het vertrouwen in het bestaansrecht van de Unie wil bevorderen. Voor veel criticasters was er een boodschap: Wij verspillen geen belasting, wij vergroenen, wij vinden mensenrechten heel belangrijk, wij lopen niet aan de leiband van big business, meer EU moet vooral door samenwerking komen en wij pikken het niet dat lidstaten tornen aan de sociale principes van de EU. 

Europa en de wereld

Be good and tell it

Von der Leyen begon met een opsomming die vooral tot doel leek te hebben om te benadrukken dat de EU meer is dan een groep handeldrijvende buurlanden. Beleid heeft effect wilde ze maar zeggen. ‘In Duitsland zijn vorig jaar meer elektrische voertuigen dan dieselauto’s verkocht. Polen is nu Europa’s grootste exporteur van accu’s en elektrische bussen.’ En Europa is een sociaal voelende waardengemeenschap die verder kijkt dan alleen het eigenbelang: ‘Als enige zorgt de EU ervoor dat ook anderen dan de eigen burgers gevaccineerd kunnen worden’, aldus de EU-voorzitter. En ze kondigde aan dat er een ban komt op producten die geproduceerd zijn door wat zij dwangarbeid noemde. ‘Human rights are not for sale.’

 

Niet naïef op wereldtoneel

Duidelijk was ook dat Von der Leyen wilde laten zien dat de EU haar naïviteit wel was verloren. Het bedrijfsleven maakt zich al langer zorgen over de economische invloed die China in en buiten Europa koopt. ‘Het heeft geen zin voor Europa om een weg te financieren van een mijn die eigendom is van China naar een haven die eigendom is van China.’ Von der Leyen is nu bereid om de EU haar tanden te laten zien naar China, Rusland en ook de VS. Zij waarschuwde voor de verstorende activiteiten van digitale trollenlegers en nationalistisch opererende wereldmachten. ‘We zitten in een nieuw tijdperk van hypercompetitivity en sommigen schrikken nergens voor terug’, aldus Von der Leyen. ‘Je hebt geen legers en raketten meer nodig om enorme schade aan te richten’, analyseerde Von der Leyen. ‘Je kunt bedrijvencomplexen, overheidsinstellingen en ziekenhuizen verlammen met niet meer dan een smartphone en een internetverbinding.’

 

Kick ass (maar wel sociaal)

Om de belangen van de Europeanen te behartigen wil de EU minder vertrouwen op buitenlandse partners. Daarom moet ook de militaire samenwerking strakker worden georganiseerd in de ogen van Von der Leyen. ‘Er zullen missies zijn waar de NAVO of de VN niet aanwezig zijn, maar de EU wel’, voorspelde Von der Leyen. ‘Onze soldaten werken samen met politiemensen, juristen, artsen, onderwijzers, ontwikkelingswerkers en verdedigers van mensenrechten. Wat we nodig hebben is een European Defence Union. We hebben geen tekort aan capaciteit daarvoor, maar een gebrek aan politieke wil. Wat heb je aan een moderne krijgsmacht als je hem nooit in wil zetten? We moeten meer samenwerken. In procedures, maar ook bij de aankoop van materieel.’

De economie

Digitaal is het helemaal

Digitaal is het helemaal in de woorden van Von der Leyen: ‘Digital is the make or break issue’. Het wereldwijde – en dus ook Europese – tekort aan computerchips hindert ook de Nederlandse industrie. Om de afhankelijkheid van de vooral Aziatische producenten te verminderen komt de Europese Commissie met de European Chips Act. Ontwikkeling en productie moet daarmee helemaal binnen de EU-grenzen plaatsvinden. Strategische autonomie is daarom van cruciaal belang. Het is goed om te zien dat Von der Leyen en de Europese Commissie de afhankelijkheid van andere landen aan banden wil leggen. De nieuwe European Chips Act is een voorbeeld hoe de EU het heft in handen wil nemen om haar strategische autonomie te versterken.

 

Belasting? Is dat alles?

Het bedrijfsleven komt er in de State of the Union maar karig van af. Von der Leyen heeft er weinig vertrouwen in, vooral niet in ‘grote bedrijven’, die een forse eigen alinea kregen. ‘In onze sociale markteconomie is het goed dat bedrijven winst maken. En dat doen ze dankzij onze infrastructuur, sociale zekerheid en onderwijssystemen. Het minste dat we van ze kunnen verwachten is dat ze belasting betalen.’ Misschien een beetje wrang als ze wel op die bedrijven leunt om verduurzaming, economische groei en strategische autonomie te bevorderen.

 

Wordt mkb ondergewaardeerd?

Het ‘gewone’ bedrijfsleven moet het blijkbaar doen met de bestaande programma’s. Von der Leyen had weinig woorden over voor de gewone ondernemer en haar/zijn verdienvermogen in de toekomst. Zij besteedde er slechts zijdelings aandacht aan in het kader van internationaal verantwoord ondernemen of de Green Deal. Het mkb is goed voor twee derde van alle Europese banen in de private sector en het is belangrijk dat de Europese Commissie er alles aan gaat doen om het concurrentievermogen van het mkb te versterken. Het is wel goed om te zien dat Von der Leyen vaart wil maken met digitalisering in Europa. Dit helpt bij de groei- en innovatieambities van het mkb.

 

Handel met het buitenland op groene voet

Von der Leyen zit duidelijk in haar maag met de boze buitenwereld. Internationale handel is geen luxe, zegt ze, maar absolute noodzaak voor onze stabiliteit, veiligheid en welvaart. Daarvoor komt de Europese Commissie binnenkort met een verbindingsstrategie, de Global Gateway voor investeringen in infrastructuur, goederenstromen, en diensten. Daaronder valt bijvoorbeeld de EU-Indo-Pacific Strategy. ‘Maar laat ik duidelijk zijn: Internationale handel is goed en noodzakelijk, maar mag nooit ten koste gaan van de waardigheid en vrijheid van mensen.’

 

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.