De herziening van de Union Customs Code (UCC): betere balans nodig

De Europese Unie is bezig met een ingrijpende herziening van de douanewetgeving, bekend als de Union Customs Code (UCC). Momenteel worden de regels gemoderniseerd om beter aan te sluiten bij de uitdagingen van globalisering, digitalisering en duurzaamheid.  

Het UCC biedt het juridische kader voor douaneprocedures in de EU, met als scope onder andere de in- en uitvoer, transit, opslag, en douanevergunningen. Nederland speelt hierin een sleutelrol als logistieke hub voor de EU, dankzij onder andere de Rotterdamse haven en Schiphol. De huidige regels zijn bedoeld om efficiënte goederenstromen te faciliteren en administratieve lasten te minimaliseren. Echter, met name door de groei van e-commerce in de afgelopen 8 jaren staat het systeem voor uitdagingen zoals fraude, stijgende handelsvolumes en technologische ontwikkelingen. 

De herziening van de UCC moet de douanewetgeving vereenvoudigen, digitaliseren en verduurzamen. De belangrijkste voorgestelde veranderingen richten zich o.a. op digitalisering, concreet via de introductie van een Europese douane datahub om gegevensuitwisseling te centraliseren en papierwerk te verminderen. Daarnaast wordt fraudebestrijding aangepakt door de controlemechanismen te versterken en komen er nieuwe regels die de invoer van niet-duurzame goederen moet ontmoedigen.  

Voor Nederland is de herziening van de UCC een cruciaal onderwerp. Ons land is een belangrijke doorvoerhaven voor goederen naar andere EU-landen, waardoor veranderingen in douaneregels hier een extra grote impact hebben. Strengere controles en nieuwe eisen kunnen resulteren in hogere kosten, vertragingen in logistieke knooppunten en een toename van administratieve lasten voor Nederlandse bedrijven. Een belangrijke zorg bij deze herziening is de toegang van het MKB tot snelle douanediensten, aangezien vooral grote importeurs lijken te profiteren van de herziene procedures. In het nieuwe systeem komen alleen aangewezen ‘Trust&Check’ (T&C) handelaren, zoals grote importeurs of douanedienstverleners, in aanmerking voor een voorkeursbehandeling. Veel kleinere importeurs kunnen die status niet verkrijgen omdat zij niet aan de strenge voorwaarden voldoen. Voor aantoonbaar bonafide bedrijven is er momenteel nog een alternatieve regeling beschikbaar, maar deze dreigt te verdwijnen. 

Daarnaast brengt de invoering van een Europese datahub, waarin bedrijven realtime gegevens moeten delen met douanediensten, risico’s met zich mee, zoals een verhoogde kwetsbaarheid voor cyberaanvallen. Bovendien is de vraag of de vele gegevens die bedrijven moeten verstrekken niet verder gaan dan noodzakelijk voor toezicht en heffing van invoerrechten. Deze onzekerheden komen bovenop bestaande knelpunten bij de douane. Deadlines bij controles, zoals die van documenten bij de handel in levende dieren, worden vaak niet gehaald. Bij storingen in systemen voor digitale aangifte is de noodprocedure inefficiënt en arbeidsintensief. Deze problemen benadrukken de noodzaak van een betere balans in de hervormingen, zodat Nederland aantrekkelijk blijft als ‘poort van Europa’, ook voor kleinere importeurs. 

De Europese Commissie heeft het voorstel in mei 2023 ingediend. De onderhandelingen tussen de Raad en het Europees Parlement zij nu gaande. De Raad wil flexibiliteit voor lidstaten en wil dat de hervormingen rekening houden met nationale belangen. Het Europees Parlement legt juist de nadruk op harmonisatie en duurzaamheid, met voorstellen om strengere milieu-eisen te integreren. Beide instellingen zijn het eens over de noodzaak van digitalisering, maar verschillen van mening over de snelheid van implementatie en financiering. Akkoord tussen de instellingen wordt in 2025 verwacht, waarna implementatie van start kan gaan. De volledige invoering van de nieuwe regels wordt verwacht tegen 2030, afhankelijk van de voortgang van de digitaliseringsinfrastructuur en de lopende onderhandelingen over de tekst.