EU presenteert visie voor toekomst Europese defensie

Op 19 maart presenteerde de Europese Commissie het zogenaamde ‘witboek over de toekomst van de Europese defensie’. In het Brusselse jargon staat een witboek synoniem voor een visiedocument. Vergelijkbaar met de Haagse ‘beleidsnota’s’. De kern van het witboek is helder: sneller én meer samenwerking. In dit artikel lichten we de belangrijkste en meest concrete aankondigingen uit.

Financiering van defensie

In het witboek staat de financiering van de Europese defensie centraal (‘ReArm Europe’). De voorstellen voor het verhogen van de Europese defensie-uitgaven omvatten vijf pijlers. Ten eerste krijgen lidstaten de mogelijkheid om de ontsnappingsclausule in de Europese begrotingsregels te activeren. Hierdoor kunnen landen tot 1,5% van hun bruto binnenlands product (bbp) extra uitgeven aan defensie. Dit moet tot wel 650 miljard euro aan extra nationale defensie-uitgaven mogelijk maken.

Ten tweede presenteert de Commissie een wetsvoorstel voor een nieuw Europees financieringsinstrument: Security Action For Europe (SAFE). Via dit instrument kan de Europese Commissie tot 150 miljard euro lenen op de kapitaalmarkten, die vervolgens via leningen aan lidstaten kunnen worden verstrekt. Dit is een belangrijk verschil ten opzichte van het coronaherstelfonds, aangezien het hier om leningen gaat die door de ontvangende landen zelf moeten worden terugbetaald, en dus niet om giften die deels door Nederland gefinancierd moeten worden. Daarnaast worden er aanvullende investeringsmogelijkheden voorgesteld via de Europese Investeringsbank (EIB), de Europese cohesiefondsen en door de Europese kapitaalmarkten verder te versterken.

Capaciteiten, mobiliteit en vereenvoudiging

De Commissie wil daarnaast fors inzetten op de ontwikkeling van militaire capabilities, het versterken van infrastructuur, transport en logistiek, en het vereenvoudigen van de Europese wetgeving voor defensie. Op het gebied van ‘capabilities’ ligt de focus op zeven belangrijke gebieden, zoals luchtafweer, artillerie, ammunitie, drones en digitale technologieën zoals kunstmatige intelligentie (AI) en quantumtechnologie. Europese financiering onder het SAFE-programma moet bijvoorbeeld gericht zijn op de ontwikkeling van deze capaciteiten. Om de mobiliteit van defensiemateriaal door de Unie te verbeteren, heeft de EU al 500 transportknelpunten geïdentificeerd.

Later dit jaar zal de Commissie een plan presenteren om de transportcorridors verder te versterken. Ook wordt er gewerkt aan een wetsvoorstel voor het vereenvoudigen van Europese wetgeving op verschillende terreinen, zoals ESG-regels, milieuvergunningen en de wederzijdse erkenning van nationale certificeringen. Deze zogenaamde omnibuswet voor defensie wordt verwacht in juli 2025.

Versterking van de Europese Defensie Industriële en Technologische Basis (EDITB)

Een ander belangrijk aandachtspunt in het witboek is het versterken van de Europese defensie-industriële en technologische basis (EDITB). De Commissie doet verschillende voorstellen om dit te bereiken, variërend van het stimuleren van orderaggregatie en versnelde aanbestedingsprocedures, tot het oprichten van een Strategisch Dialoog met de defensiesector. Ook zal er worden geïnvesteerd in innovatie via het Europees Defensiefonds (EDF), de Europese Innovatieraad (EIC) en het TechEU Scaleup Fund van de EIB. De omnibuswet voor defensie moet ook belemmeringen voor de opschaling van de EDITB wegnemen.

Internationale partnerschappen en steun aan Oekraïne

De Commissie benadrukt het belang van internationale partnerschappen en wil de militaire steun aan Oekraïne verder uitbreiden. De NAVO wordt aangeduid als het belangrijkste gremium voor samenwerking met bondgenoten op het terrein van defensie. Daarnaast is het de bedoeling dat de EU ook nieuwe defensiepartnerschappen aangaat met andere Europese landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, Turkije en Noorwegen. Ook wordt de samenwerking met Canada geïntensiveerd door middel van een Security and Defence Partnership. Een cruciaal onderdeel van de plannen van de Commissie is de voortzetting van de steun aan Oekraïne, met speciale aandacht voor bijvoorbeeld luchtafweer en artilleriemunitie.

Tijdslijnen en proces

De voorstellen in het witboek volgen verschillende tijdslijnen. Het wetsvoorstel voor het SAFE-instrument moet goedgekeurd worden door de lidstaten in de Raad, waarbij het Europees Parlement geen rol speelt. De omnibuswet voor defensie wordt uiterlijk in juli gepresenteerd, terwijl de plannen voor de herziening van cohesiefondsen en de versterking van militaire mobiliteit later in 2025 worden verwacht.