28 JAN, 2016 • Omslag
7 hardnekkige misverstanden over het verdrag met Oekraïne
Het ‘vriendschapsverdrag’ van de EU met Oekraïne is ondemocratisch en gevaarlijk. Dat betogen tegenstanders onder aanvoering van protestgroep GeenPeil. Zij vrezen dat het land zo de EU in wordt geloodst. Bovendien zouden de spanningen met Rusland oplopen en het kost de EU ook nog eens handenvol geld. Maar klopt dat eigenlijk wel?
Waar is het associatieverdrag eigenlijk goed voor?
Het heet officieel de goedkeuringswet voor het associatieverdrag tussen Oekraïne en de Europese Unie. Twee jaar geleden werd het verdrag al door Oekraïne en de meeste EU-lidstaten ondertekend. Alleen de handtekeningen van België en Nederland ontbreken nog.
De EU en Oekraïne gaan samenwerken en economisch beleid en wetten en regels op elkaar afstemmen. Oekraïne gaat daarbij haar beleid en wetgeving afstemmen op de Europese Unie. De EU heeft daarvoor politieke en financiële steun toegezegd, toegang tot kennis en een voorkeurstoegang tot de Europese markt. De gedachte is dat hervormingen het land ontwikkelen en stabieler maken, wat de handel ook ten goede komt. De EU heeft dergelijke overeenkomsten ook met onder andere Israël, Libanon, Zuid-Afrika en Mexico.
Waarom een referendum?
Sinds 1 juni kan in Nederland een referendum aangevraagd worden voor bijna alle wetten. Uitzondering zijn onder andere de begroting en het budget voor het koningshuis. Om een referendum te houden moeten minimaal driehonderdduizend ‘verzoeken’ daartoe worden ingediend. Die verzamelde GeenPeil in 2015 en op 6 april dit jaar wordt daarom een raadgevend referendum gehouden over het Associatieverdrag tussen de Europese Unie en Oekraïne. GeenPeil is de handtekeningenactie voor een referendum gestart met het weblog GeenStijl (het weblog dat zichzelf ‘Tendentieus, ongefundeerd en nodeloos kwetsend’ noemt), de eurosceptische referendum-propagandisten Burgercomité-EU en het Forum voor Democratie. En claimt onder meer:
1. Oekraïne wordt lid van de EU
Dat klopt niet. Met Mexico bijvoorbeeld is zo’n zelfde associatieverdrag gesloten als nu op de plank ligt voor Oekraïne. Toch gaat niemand er vanuit dat het verdrag het begin is van de Mexicaanse toetreding tot de EU. Hetzelfde geldt voor Zuid-Afrika en China. Weblog GeenStijl citeert als ‘bewijs’ voor die stelling de Oekraïense premier Yatsenyuk: ‘There is no doubt that Ukraine will become a member of the European Union’. De Oekraïners willen misschien graag lid worden, maar met het associatieverdrag worden ze het zeker niet. Daarvoor moeten ze aan een hele lange reeks voorwaarden voldoen. Hoewel er wordt gesproken over economische samenwerking en afstemmen van regelgeving, staat nergens dat er een voornemen is tot toetreding tot de EU. Dat stond indertijd wel expliciet in de Stabilisatie- en Associatieovereenkomsten die gesloten zijn met onder andere Albanië, Kroatië en Servië.
2. Politici rommelen ons hiermee in een internationaal conflict
Dat is een twijfelachtige bewering van sommige tegenstanders. Er was tijdens de onderhandelingen van 2007 tot 2011 weinig heisa over het verdrag. De pro-Russische president Janoekovitsj wilde het associatieverdrag in 2013 ook gewoon ondertekenen, maar zag er plotseling (acht dagen voor ondertekening) van af onder zware druk van Rusland. Dat was de aanleiding tot de Maidan-protesten, die uitliepen op de huidige burgeroorlog. De reden daarvoor was niet zozeer het associatieverdrag, maar een al lang sluimerend sociaaleconomisch binnenlands conflict tussen het Europees georiënteerde westelijk deel van het land en het armere, op Rusland gerichte oostelijk deel. Daarnaast was Rusland gebrand op controle over De Krim, waar een belangrijke Russische marinebasis ligt. In 2014 is het Associatieverdrag alsnog ondertekend door de Oekraïense regering. Als de EU-landen niet ondertekenen, lost dat het conflict niet op. Dat lijkt althans niet waarschijnlijk.
3. Het verdrag tergt de Russen. Dus dan moet je zoiets niet doen
Dat de Russen not amused zijn is zeker zo, ontkennen zou wereldvreemd zijn. Rusland en Oekraïne hebben sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie een geschiedenis van conflicten over een keur van onderwerpen, die voornamelijk via gasleveranties van Rusland aan Oekraïne worden uitgevochten. Maar daarbij moet rekening gehouden worden met het feit dat Oekraïne sinds augustus 1991 een onafhankelijk land is. Een vriendschapsverdrag met een zelfstandige natie laten afhangen van het humeur van de dienstdoende heerser van het buurland zou betekenen dat de EU (en daarmee Nederland) onder curatele komt te staan van – in dit geval – Rusland.
4. Internationale verdragen moeten goedgekeurd worden door burgers
Dat kan als je er zin in hebt. Dan moet overigens wel de wet gewijzigd worden. Nederland heeft vorig jaar 120 internationale verdragen geratificeerd. Sommigen zijn helemaal nieuw, andere deels gewijzigd. Als internationale verdragen telkens moeten worden goedgekeurd, zou dat tien volksraadplegingen per maand kunnen opleveren, of een soort multiple choice één keer per jaar. Het associatieverdrag met Oekraïne is 323 pagina’s dik. Andere verdragen zullen niet veel dunner zijn. Die zou je als burger allemaal moeten kunnen doorgronden, wil je een afgewogen standpunt kunnen innemen. Je zou ook kunnen afwegen of de regering in het verdragsland de Nederlandse voorkeur heeft. Kortom: wanneer stem je voor en wanneer tegen? En als de regeringsleider verandert, ga je dan alle verdragen weer na om je beslissing vier of zes jaar later eventueel weer terug te draaien? Dit soort verdragen heeft juist als oogmerk om een land economisch en politiek stabieler te laten worden. Vaak zal het daarom gaan om landen die (nog) niet op Europees/Nederlands niveau zitten.
5. Met het verdrag komt er ook een overlegorgaan met Oekraïne. Dat is niet democratisch
Waarom niet? Een verdrag wordt goedgekeurd (of niet) door de Tweede Kamer. Die is democratisch gekozen. Er komen inderdaad een Oekraïens-Europese Associatieraad en een Parlementair Associatiecomité. Daar zitten gekozen volksvertegenwoordigers in. Beide clubs kunnen niet zelfstandig beslissingen nemen: het zijn overlegorganen. Weer praatclubjes? Ja. Dat is gebruikelijk bij associatieverdragen. Dat kun je overdreven vinden, maar ondemocratisch is het niet.
Oekraïne gaat de EU handenvol geld kosten? Welnee
6. Oekraïne gaat handenvol geld kosten, zoals Geen Peil zegt
Niet als gevolg van het verdrag. Misschien als zachte lening om hervormingen door te voeren. Oekraïne krijgt wel geld uit andere, eerdere overeenkomsten met de EU om het land te versterken. Ook als het associatieverdrag er niet zou komen, blijven deze afspraken gelden. Het omgekeerde kon ook wel eens het geval zijn. Doordat handelsbarrières minder worden, wordt het makkelijker om te exporteren en te importeren. Een Oekraïense economie die opener is dan nu biedt kansen voor het bedrijfsleven en dat is weer goed voor de werkgelegenheid. Oekraïne exporteerde voor 621 miljoen euro naar Nederland. In topjaar 2013 was dat 774 miljoen euro. Het land importeerde voor een half miljard euro uit Nederland in die periode, vooral chemische producten (156 miljoen euro) en machines (155 miljoen euro). Dat was in 2013 nog 1,2 miljard.
7. Oekraïners komen massaal naar Nederland
Als toerist zou dat zomaar kunnen. Met het verdrag vervalt de visumplicht. Tenminste, als Oekraïne gaat voldoen aan de eisen rond grensbewaking, biometrische paspoorten en maatregelen tegen illegale migratie. Dat maakt reizen makkelijker. Werken niet.
Wat nu?
Afwachten. Als de meerderheid bij referendum tegen de wet stemt, en de opkomst boven de 30 procent van de stemgerechtigden ligt, wordt de wet niet van kracht. Tenzij deze opnieuw wordt goedgekeurd door beide Kamers.
Handig: de wekelijkse Forum-alert
Meld je aan voor de nieuwsbrief en ontvang de gratis updates.
