Hoe recyclen we onze windmolens?

In 2050 wil Nederland circulair zijn. Dan blijven we dus materialen hergebruiken, zonder dat er afval ontstaat. Hoe krijgen we dat voor elkaar? Om dat goed in beeld te krijgen, volgt Forum in een korte serie de productieketens van textiel, plastic, windmolen en onze huizen. Vandaag deel 4 en slot: de windmolen.  

Meer dan de helft van alle elektriciteit die we in Nederland gebruiken is afkomstig uit hernieuwbare bronnen. Het leeuwendeel wordt opgewekt door windmolens. Die vormen dus een superbelangrijk instrument in de energietransitie. Maar hoe zit het met de recycling van die reuzen?  

China 

Zo’n 90 procent van een windmolen wordt gerecycled, vertelt Jan Vos, voorzitter van windmolenbranche NedZero. Staal, koper en aluminium vormen het grootste deel van de constructie. Dat kan al goed gerecycled worden. Gelukkig maar, want de winning van grondstoffen als koper en aluminium zijn schadelijk voor het milieu. Hoe meer we kunnen terugwinnen, hoe beter.  

Er zitten ook zeldzame aardmetalen in. Die komen voornamelijk uit China, een land waar we liever niet te afhankelijk van willen zijn. Geopolitieke spanning stijgen, en mocht China ooit besluiten om de toevoer van die grondstoffen te stoppen, dan zijn wij de pineut.  

Vos: ‘Neem neodymium, een zeldzaam aardmetaal dat veel in China wordt gewonnen, en dat nodig is voor de magneet in de generator die door de wieken wordt aangedreven. Onze leden sluiten al deals met Australische grondstoffenleveranciers om de Chinese afhankelijkheid te verminderen.’ Fabrikant Vestas werkt daarnaast aan windmolens die om minder zeldzame aardmetalen vragen, bijvoorbeeld door generatoren te gebruiken die minder magneten nodig hebben. 

Composiet 

Dan de wieken, of turbinebladen. Dat is een lastiger verhaal. Ze zijn gemaakt van composieten, samengeperste kunststoffen, hout en metalen, aan elkaar gelijmd met hars. Composieten zijn per definitie lastig te recyclen, zegt Vos. Zodra de hars is uitgehard, is het blad niet zomaar terug te brengen tot individuele materialen. 

Recycling is zelfs zo lastig dat de bladen op sommige plekken in woestijnen worden begraven. Gelukkig is die praktijk in Europa verboden. Vos: ‘De branche heeft met een brede coalitie van betrokken partijen afgesproken dat er geen turbinebladen meer op de vuilstort terecht mogen komen.’ Bovendien streven de ondertekenaars ernaar om vanaf 2030 volledig recyclebare turbinebladen te gebruiken. 

Recycletechnieken 

Producenten experimenteren al met nieuwe soorten composiet. ‘Siemens Gamesa biedt al een volledig recyclebaar turbineblad aan. Ze gebruiken een speciaal type hars, dat het mogelijk maakt om de composiet weer te scheiden en te recyclen. De aankomende generatie windmolens zijn daardoor bijna 100 procent recyclebaar.’  

En recycletechnieken voor bestaande windmolens dan? Het land staat immers vol met die molens. Vos: ‘Daarin is ook steeds meer mogelijk. Je kan composiet scheiden door het te verhitten, of door het te shredden.’ Op die manier kunnen turbinebladen een tweede leven krijgen in andere producten, zoals dekplanken voor bruggen. Die technieken staan echter nog in de kinderschoenen. ‘Het gaat denk ik nog een tijdje duren voordat dat op grote schaal wordt uitgerold.’  

Recycling vindt meestal niet in Nederland plaats. ‘Een turbine kan zo’n 30 jaar staan, maar vaak worden ze eerder vervangen. Nieuwe turbines hebben namelijk een hoger rendement. Oude turbines worden afgebroken, en in een ander land heropgebouwd. Wat er aan het eind van hun levensduur met die windmolens gebeurt, durft Vos niet te zeggen. ‘Maar ze komen meestal terecht in landen als het Verenigd Koninkrijk en Zweden, waar circulariteit ook erg serieus genomen wordt.’ 

Intrinsiek gedreven 

Wel weet hij dat Nederland vooroploopt op het gebied van windmolenrecycling. ‘Er is al veel vraag naar die volledig-recyclebare turbines, ook al zijn die duurder.’ Dat verbaast Vos niet. ‘De windmolensector is intrinsiek gedreven om een maatschappelijk probleem op te lossen. Bedrijven die altijd vervuilend zijn geweest zien verminderde uitstoot al als vooruitgang. Deze branche is doordrenkt van mensen die het nóg beter willen doen. Het zit in onze naam: het streven naar net zero uitstoot is onze core business.’