Wat een ramp! Niet voor deze preppers

Een regio loopt onder water, een bug legt software van je luchthaven plat. Hoe bereid je je daar op voor als bedrijf? Vijf crisismanagers vertellen. ‘Oefenen, oefenen, oefenen: dat is mijn stokpaardje.’

Jan Pol, initiatiefnemer samenwerkingsverband Infra Capacity Alliance

‘Ken je de Mandelabrug over de A12? Die stond op instorten en moest twee jaar geleden rond kerst snel vervangen worden. Dat is het werk van Janson Bridging, een van de deelnemers van Infra Capacity Alliance. En vier jaar geleden, tijdens de overstroming in het Ahrdal in Duitsland, waren ineens vijftig bruggen nodig. Vind die maar eens; dat is toch wat anders dan een mondkapje.
‘Zo is het balletje gaan rollen, en hebben we in 2022 samen met Bredenoord, MTD en Daiwa House Modular Europe een samenwerkingsverband opgericht voor tijdelijke, grondgebonden infrastructuur: ICA. We zijn nu met vijftien bedrijven, allemaal actief in noodwatersystemen, tijdelijke woningen, aggregaten, verhuurbedrijven. We hebben contact met veiligheidsregio’s, waterschappen, gemeenten en Defensie. Juist die samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven is ten tijde van rampspoed cruciaal. En al onze bedrijven zijn gewend om snel te handelen; dat zit in hun dna.
‘Onze overheid maakt met haar oproep over samenwerking met het bedrijfsleven en weerbaarheid veel los. Maar wie zet het vast? Ambtenaren vinden het nog heel spannend om met het bedrijfsleven aan tafel te gaan. Maar áls het misgaat, hebben we elkaar keihard nodig. Dan wil je weten wie er aggregaten op voorraad heeft en de mensen om ze te bedienen.
‘Een crisis verloopt in fases. Denk aan een enorme overstroming. In de eerste 24 uur is noodhulp nodig. Dan ga je redden, evacueren en schuilen. De medische zorg wordt opgeschaald. Daarna zijn de basisbehoeften nodig: dak, bed, bad, brood en breedband. Daarna komt herstel van de infrastructuur, en komen onze bedrijven in beeld.
‘Vorig jaar hebben we met het waterschap Brabantse Delta een dreigende dijkdoorbraak geoefend. Op basis van de behoeften van de overheid hebben we materieel klaargezet en uitgerold. En onze leden hebben veel ervaring, en denken mee. Wat is straks nog meer nodig? Een goede voorbereiding is cruciaal. Als er geen crisis is, moeten bedrijfsleven en overheid elkaar leren kennen en de samenwerking passend maken. Het is niet de vraag of die ongekende crisis komt, maar wanneer.’

 

Maaike Aansorgh-Bok, crisismanager bij netbeheerder Alliander

‘Het afgelopen jaar hebben we veel gefocust op cyberdreigingen. Een concrete oefening was ook gebaseerd op de serie Black-out van de EO. Stel je voor dat een cyberaanval van een ander land een grote energie-uitval in Nederland veroorzaakt. Dat soort scenario’s werken we helemaal uit: wat gebeurt er als de stroom langdurig uitvalt? Niet een paar uur, maar meerdere dagen? Wat zijn andere gevolgen? Welke dienstverlening kan dan niet meer doorgaan? Hoe kunnen we ons net zo snel mogelijk herstellen?‘Dagenlang zonder energie, het is geen ondenkbaar scenario. Nog in juli vorig jaar zorgde een verkeerde update door het beveiligingsbedrijf CrowdStrike wereldwijd voor problemen. Zo zie je hoe alles met elkaar verbonden is en hoe tricky het kan worden. De Russische inval in Oekraïne en de coronacrisis hebben ons geleerd om nog breder te kijken en te handelen.
‘We zijn getraind in het bedenken van de zwartste scenario’s. Hoe donkerder, hoe leuker. Maar dat is mijn persoonlijke afwijking als crisismanager. We hebben bij Alliander een all-hazards approach: we leren onze crisiscollega’s een besluitvormingsproces aan, zodat we met alle soorten crises kunnen omgaan.
‘Oefenen, oefenen, oefenen, dat is mijn stokpaardje. Door herhaling krijgen we het besluitvormingsproces goed in de vingers. Ons team bestaat uit vijf mensen die zich dagelijks bezighouden met crisismanagement. We zitten in de meldkamer, in het hart van ons bedrijf. We investeren in een professionele crisisorganisatie, met fulltime crisismanagers.
‘De oproep van Defensie, dat Nederlanders beter voorbereid moeten zijn op rampen, vind ik heel goed. Er zijn dreigingen in de wereld en die kunnen dichterbij komen, zowel fysiek als digitaal. We zijn zo gewend dat alles werkt. Dat merk je al aan de reacties bij een willekeurige stroomstoring. Het gaat om bewustwording. Dat geldt ook voor het bedrijfsleven. Heb je een noodvoorziening geregeld, een uitwijk­locatie? Bedrijven die met een vitaal proces
werken, hebben dat wel goed geregeld. Maar kleinere bedrijven?’

 

Thomas Mulder, executive Director HR en voorzitter van het crisismanagementteam VodafoneZiggo

‘Soms is een crisis voorspelbaar. Een aan­nemer beschadigt per ongeluk een kabel, waardoor in een gebied de connectiviteit wegvalt. We hebben een draaiboek om dat op te lossen. Maar soms is niet duidelijk wat er gaat gebeuren. Zie de overstromingen in Limburg of de coronapandemie.
‘Dat vraagt om een andere manier van crisismanagement en het volgen van een robuust crisisproces. We kijken altijd naar de gevolgen: voor klanten, medewerkers en de maatschappij. Wat kan er nog meer gebeuren? Wat als het drie dagen duurt om een storing op te lossen? Hebben we dan rekening gehouden met de rusttijden van onze mensen?
‘Wanneer je goed nadenkt over de impact, kom je op creatieve oplossingen. Bij de wateroverlast in Limburg vermoedden we dat modems weleens konden gaan drijven. We hebben daar toen meteen onze busjes met monteurs naartoe gestuurd. Zodra het water ging zakken, konden de monteurs mensen weer aansluiten.
‘Na de corona-uitbraak in Wuhan werd daar een speciaal ziekenhuis gebouwd. Ik dacht: wat als dat in Nederland gebeurt en er in dat ziekenhuis een storing optreedt? Hoe sturen we dan een monteur? Hoe komen we aan beschermingsmateriaal? We hebben meteen een draaiboek gemaakt.
‘In onze samenleving, die zo afhankelijk is van ketens, is voorbereiding cruciaal. Bedrijven moeten verder kijken dan hun eigen responsplannen en meer samenwerken. Wat als er geen eten meer wordt aangevoerd uit de Rotterdamse haven? Hoelang houden we dat dan vol? Over dit soort gevolgen moet je goed nadenken.
‘We zijn in Nederland gewend dat alles werkt. Onze energievoorziening is de beste ter wereld, onze mobiele netwerken behoren tot de top vijf wereldwijd. Niet gek dat we daarop vertrouwen. Mensen vinden crisisscenario’s dan ook vaak sensationeel, maar het is bloedserieus. Daarom nodigden we eerder een ziekenhuisdirecteur uit om voor onze zeventig senior leaders te spreken. Wat als in zijn ziekenhuis alle mobiele verbindingen uitvallen? Daarmee lieten we zien wat voor verantwoordelijkheid we hebben.’

 

 

Sarah Olierook, manager havenveiligheid, Havenbedrijf Rotterdam

‘We noemen onszelf de verkeersleiding van de haven. De haven is met drieduizend bedrijven dé hub. Hier komen vitale sectoren samen, zoals telecom, energie en scheepvaart. We werken daarom nauw samen met Defensie, de NCTV, inlichtingendiensten en bedrijven. Die samenwerking is cruciaal, want de haven heeft impact op de hele keten. Als er iets misgaat, ontstaat er vaak een domino-effect.
‘Mijn team is verantwoordelijk voor zowel safety als security in de haven. We oefenen met grote waterverontreiniging, branden, maar ook met langdurige stroomstoringen. Stel er is lange tijd geen elektriciteit of de communicatie valt uit. Wat doe je dan? Onze piketmensen gaan dan naar vooraf afgesproken locaties.‘Oefeningen zijn belangrijk, maar we weten dat een crisis in de praktijk anders is. Onze oefeningen zijn vaak gericht op het proces. En we kijken naar scenario’s die totaal outside the box zijn. Sommige organisaties oefenen bijvoorbeeld met een zombiegame. Dat klinkt misschien gek, maar het doel is om collega’s echt te laten nadenken, zonder dat ze kunnen terugvallen op routine.
‘Mijn werk is eigenlijk continu afwegen wat we willen beschermen en waar de grootste risico’s liggen, vooral op fysieke infrastructuur. Ik doe dat in nauwe samenwerking met mijn collega’s van cybersecurtiy. We hebben te maken met dertigduizend zeeschepen en negentigduizend binnenvaartschepen per jaar. Voedsel, onderdelen en medicijnen komen door de haven.
‘We zien dreigingen veranderen en dichterbij komen. De meeste crisismanagers hebben hun noodpakket wel gereed; bedrijven hebben noodpakketten cadeau gedaan met kerst. Bang ben ik niet. We zijn nationaal in geval van een crisis goed voorbereid. We kunnen dan niet alleen naar de overheid kijken, maar hebben ook een eigen verantwoordelijkheid. Voorheen werd daar heel voorzichtig over gesproken. Nu hoor je generaals buiten dienst en experts regelmatig aandacht vragen voor de effecten van mogelijke dreigingen. Ik ben blij met die extra aandacht; het maakt ons als mens en als samenleving weerbaar.’

 

 

Bianca Litwinczuk, manager businessteam Toezicht en Handhaving, MB-ALL

‘Al twintig jaar leiden we boa’s op, buitengewoon opsporingsambtenaren. We hebben nu zo’n 250 boa’s in dienst en zij worden gedetacheerd bij 150 gemeenten. Onze mensen kom je overal tegen. Op straat, dan geven ze je een bonnetje voor fout parkeren. Maar ze zijn ook de boswachters in het buitengebied, de controleurs in het openbaar vervoer.
‘Weerbaarheid is een belangrijk onderdeel in de opleiding. Boa’s komen allerlei onverwachte situaties tegen. Agressie op straat, in het openbaar vervoer. Tijdens oud en nieuw gebeurt natuurlijk ook van alles. Er is blijkbaar niets leukers dan vuurwerk op de boa’s afschieten. Mensen hebben tegenwoordig een kort lontje. Tegen een uniform is dat nog vele malen korter.‘We hebben hier een opleidingsstraat waar we situaties zo goed mogelijk nabootsen. Hoe kun je mensen onder controle krijgen? Het gaat vooral om de-escaleren. Hoe zorg je dat je eigen houding en gedrag niet meteen agressie uitlokken? Maar een training blijft anders dan buiten op straat. Een situatie kan ineens ontploffen. In de trein gebeurt dat vaak. Maar ook op straat. Dan kan iemand die heel rustig lijkt, ineens uit z’n plaat gaan vanwege een parkeerbon.
‘Ik weet heel goed hoe plotseling een situatie kan omslaan, want ik heb ruim twintig jaar bij de politie gewerkt. Ik zeg altijd tegen mijn boa’s: ‘Als je je niet veilig voelt, draai om en loop weg.’ Eigen veiligheid eerst. Maar dat is heel lastig. Ze willen de situatie graag oplossen en doorpakken. Toch kan dat niet altijd. Boa’s hebben geen geweldsbevoegdheid, ze hebben alleen handboeien. That’s it.
Vergeet niet: dit zijn toch vaak mensen die handelen. Ze doen een stap vooruit waar de rest een stap achteruit doet. Dat zit ze in het bloed. Ze zijn ook getraind om mensen kalm te houden, ook in een panieksituatie. Je hoort nu van die oproepen dat Nederland weerbaarder moet worden.
‘We zijn hier niet gewend om met crisis­situaties om te gaan. Wat als hier een oorlog uitbreekt? Dan komen we erachter wie bevriest, vlucht of vecht.’