Werk & Mantelzorg: zo organiseer je dat slim als ondernemer

‘Maar ik heb helemaal geen medewerkers die mantelzorger zijn, dus waarom zou ik iets gaan regelen?’ En drie andere misverstanden over werk en mantelzorg. Plus vijf tips om het goed te regelen.

Misverstand 1: ‘In mijn bedrijf is niemand mantelzorger. Dus waarom zou ik iets doen?’

Dat is een hardnekkig misverstand, zegt Jan Anne van Dijk, programmamanager van Werk & Mantelzorg. Veel werknemers vertellen uit zichzelf vaak niet dat ze mantelzorger zijn. ‘Soms omdat ze werk en privé gescheiden willen houden’, zegt Van Dijk. ‘Sommigen zijn bang als ‘probleemgeval’ te worden bestempeld. Bovendien cijferen veel mantelzorgers zichzelf weg en denken dat ze geen hulp nodig hebben of dat de baas toch niets kan doen. Of ze zijn bang dat het hun carrière negatief kan beïnvloeden.’ Niet gek dus dat werkgevers het aantal mantelzorgers in hun bedrijf vaak fors onderschatten. Eén op de vier werknemers verleent mantelzorg, dus het kan niet anders of er werken er in elk bedrijf in elk geval een aantal. En dat aantal is volgens onderzoek van Werk & Mantelzorg vaak twee keer zo groot als de werkgever zelf denkt.

#Tip 1 – Maak het bespreekbaar

‘We zorgen goed voor elkaar’ is de cultuur van ventilatorproducent Vostermans Companies in Venlo met zo’n 400 werknemers, zegt hr-manager Geert Vergeldt. ‘Onderhoud aan onze machines en ons wagenpark vinden we heel normaal en belangrijk. We willen niet dat een machine ineens vastloopt. En dat geldt natuurlijk net zo goed voor onze mensen, dus dat dragen we ook uit. Vertrouwen, daar gaat het om.’ Of het nu om de zorg voor een zieke partner, schulden of te hoge werkdruk gaat, de deur staat open. ‘Onze managers en teamleiders letten ook dagelijks op de signalen die medewerkers afgeven en gaan, indien nodig, proactief in gesprek met de medewerker.’ Ook om te zorgen dat medewerkers op tijd aan de bel trekken als het even niet zo lekker gaat.

Check meteen even hoeveel mantelzorgers je hebt met de monitor van Werk & MantelzorgWerk & Mantelzorg heeft ook een anonieme monitor ontwikkeld die bedrijven een goed beeld geeft hoeveel mantelzorgers er werkzaam zijn en hoe er tegen het onderwerp wordt aangekeken. Het Expertisecentrum in Amsterdam heeft onlangs een 3 minutencheck ‘Hoe combineert u werk en mantelzorg?’ gelanceerd.

Misverstand 2: ‘Medewerkers vragen me helemaal nooit om hulp omdat ze mantelzorger zijn’

Dat kan wel kloppen, zegt Hanneke de Boer van het Expertisecentrum Mantelzorgondersteuning Amsterdam. Mantelzorgers wachten daar vaak te lang mee. ‘Ze komen meestal pas wanneer het emmertje al aardig overloopt. We helpen ze in onze trainingen om weer grip te krijgen op de situatie. Hoe ga je dat gesprek aan met je leidinggevende? Met collega’s? Wat vertel je wel en wat niet? Wat zou helpen en wat vreet energie? Dat bespreken werkt al stressverlagend.’

Tip 2 – Vertel over je eigen mantelzorgervaring of zorg dat er geregeld aandacht is voor het onderwerp ‘mantelzorg’

Geef aandacht aan mantelzorg. Op intranet, in het personeelsblad of nieuwsbrief. ‘Het helpt ook enorm wanneer het management dit onderwerp aansnijdt. Ik herinner me een directeur die zelf de zorg had voor een gehandicapte zoon en daar openlijk bij een personeelsbijeenkomst over vertelde. Dat sloeg in als een bom en werd zeer gewaardeerd’, stelt expert Van Dijk van Werk & Mantelzorg.

Aandacht is dé sleutel, beaamt Johanna van Berge, adviseur vitaliteit & duurzame inzetbaarheid bij Sweco Nederland, een ingenieursadviesbureau met ruim 1.600 medewerkers. Het bedrijf is een van de 386 erkende mantelzorgvriendelijke werkgevers in Nederland. ‘De eerste vraag in een functioneringsgesprek is toch: Hoe gaat het met je? Vraag dan wel even door natuurlijk. Hoe gaat het met de privé/werk-balans? We besteden vanuit hr ook echt aandacht aan die dialoog tussen leidinggevende en medewerkers. Mantelzorg is een van de vele onderwerpen die ter sprake komt.’

Misverstand 3: ‘Dadelijk wil iedereen vrij nemen voor mantelzorg en wie doet dan het werk?’

Ook zo’n hardnekkig misverstand. Niet iedere werknemer wil vrij voor mantelzorg. ‘Weet je, ik heb helemaal geen specifieke maatregelen nodig’, vertelt projectmanager Henk Otte (50). Hij is al twintig jaar werkzaam bij Sweco én mantelzorger. De afgelopen jaren houdt hij een hoop ballen tegelijk in de lucht. Hij heeft een dochter van 14 die meervoudig beperkt is en veel zorg nodig heeft. Daarnaast vraagt zijn moeder met dementie steeds meer aandacht. ‘Ze kan eigenlijk niet meer op zichzelf wonen, maar we willen wachten tot corona voorbij is voordat ze naar een verpleeghuis gaat.’

Otte werkt gewoon vijf dagen per week. ‘Wat vooral belangrijk is, is begrip. Begrip wanneer ik een keer een vergadering moet missen of iets later begin. Dát haalt de spanning weg en geeft rust. Dat begrip is er bij Sweco zeker. En ik heb het geluk dat ik mijn werk heel zelfstandig en flexibel kan inrichten. Ik kan ‘s avonds nog wel een paar uurtjes inhalen. Voor iemand in ploegendienst of iemand die voor de klas staat is dat toch een ander verhaal.’

Op het werk praat hij niet vaak over zijn zorgtaken. ‘Het gaat geleidelijk. Onze dochter kregen we veertien jaar geleden en zij had net als alle baby’s veel zorg nodig. Alleen is die zorg bij haar niet meer gestopt. Over mijn moeder praat ik wel eens met collega’s die in hetzelfde schuitje zitten. Verder ben ik vooral met mijn werk bezig. Dat vind ik ook fijn, ik hou van mijn werk. Denk graag na over nieuwe projecten. En het is natuurlijk ook een soort escape.’

VNO-NCW en MKB-Nederland tekenen intentieverklaring mantelzorgWerkgevers spelen een belangrijke rol bij de ondersteuning van mantelzorgers en de overgrote meerderheid van de werkgevers voelt ook zich verantwoordelijk voor een goede combinatie tussen arbeid- en zorgtaken voor hun werknemers. VNO-NCW en MKB-Nederland erkennen het belang van mantelzorg en tekenden daarom samen met de ministeries SZW en VWS én Werk&Mantelzorg een intentieverklaring om een bijdrage te leveren aan het agenderen van het thema en daarmee de discussie in ondernemingen bevorderen. Ook willen ze ondersteunen bij het delen van ervaringen en inzichten met betrekking tot de combinatie werk en mantelzorg in ondernemingen. Lees hier meer over de intentieverklaring

Tip 3 – Praat met je medewerker en vraag wat hij/zij nodig heeft

Het is volgens Otte vooral belangrijk dat leidinggevenden op de hoogte zijn en dat ze bij een voortgangs- of functioneringsgesprek vragen hoe het thuis gaat. ‘Die vraag alleen al is belangrijk. Het is voor mij toch balanceren tussen werk en zorg. We hebben ook nog twee zoontjes die aandacht nodig hebben. Tijd voor iets anders is er nauwelijks. Mensen vragen wel eens naar hobby’s. Schaatsen roep ik dan. Dat doe ik ook graag, maar vaker dan twee keer per jaar lukt meestal niet. Je ziet ook dat bij veel mantelzorgers de vriendenkring in de loop der jaren wel dunner wordt. Het wereldje wordt geleidelijk kleiner. Dat vind ik zelf wel lastig. Het is ook goed dat werkgevers dit weten en dat ze ook begrijpen waarom een medewerker soms neerslachtig kan zijn. Met mij gaat het gelukkig nu goed, mede dankzij het begrip van Sweco.’

Tip 4 – Maak afspraken en bied maatwerk

Niet iedere medewerker heeft hetzelfde nodig om werk en mantelzorg te kunnen combineren. Zo besloot Otte zelf na de zomer om vier uur minder werken. Hij ging van 40 naar 36 uur. ‘Om iets meer lucht te creëren. En dat werkt. Ik ben zelfs al een keer op een doordeweekse ochtend gaan schaatsen.’

En Sweco biedt werkende mantelzorgers de mogelijkheid om zorgverlof in uren op te nemen. ‘Dat zou ik andere werkgevers zeker aanraden. In veel bedrijven is alleen een volle dag mogelijk, maar dat is voor veel mantelzorgers helemaal niet nodig’ , aldus Van Berge (Sweco). Dat bleek ook uit een enquête die het bedrijf een aantal jaren geleden onder de medewerkers uitzette. ‘Een groot aantal van onze mantelzorgers bleek vooral druk met regelzaken, de administratie, even langs de apotheek. Het aantal werknemers dat fysieke zorgtaken heeft, was lager.’

‘Geen werknemer is hetzelfde, dus elke situatie is weer anders. Luister goed en kijk waar een werknemer behoefte aan heeft en speel daarop in’, luidt de volgende tip van hr-manager Vergeldt. Oplossingen zijn niet te vatten in een personeelshandboek. Maatwerk is geboden. Vergeldt vertelt over een collega wiens vrouw ziek werd en acuut veel zorg nodig had. ‘De man liet ‘s ochtends om kwart over 4 de hond uit en daarna begon z’n werkdag. Na het werk moest hij haar weer verzorgen. Lange dagen met veel zorg, dát is een voedingsbodem voor nóg grotere problemen. Hij werkte in ploegendienst, maar werd nu alleen in de vroege dienst ingeroosterd.’ De man liep op z’n tandvlees en Vergeldt besloot een mantelzorgmakelaar in te schakelen. ‘Ik ben ook geen expert op dit terrein. Op haar advies is daarna – in goed overleg – besloten dat de werknemer een dag minder zou gaan werken. En dat werkt. Vanaf dat moment was de spanning weg, hij heeft geen dag verzuimd en doet zijn werk gewoon prima. Signalen oppikken, actie ondernemen en samen oplossen dus.’

Misverstand 4: ‘Wat een gedoe, dat regelt personeelszaken maar’

Veel werkgevers denken dat mantelzorg alleen op het bordje van personeelszaken thuishoort, zegt Jan Anne van Dijk (Mantelzorg & Werk). ‘En ze denken nog steeds: Laat ik het er maar niet over hebben, straks komen er allerlei verzoeken voor zorgverlof. Dat is in de praktijk helemaal niet het geval. Mantelzorgers zijn juist heel loyaal en gedreven.’ Hij wil maar zeggen, je hoeft als werkgever helemaal niet bang te zijn voor een tsunami aan verlofverzoeken. Als je zorgt voor openheid en goed en helder beleid kan dat er juist voor zorgen dat je medewerkers productiever zijn. Want minder stress en dus minder ziekteverzuim.

Tip 5 – Wen er maar aan

‘Natuurlijk is personeelszaken vaak de aanjager en faciliteerder. Maar het is meer dan dat. Het gaat ook over de cultuur van een bedrijf. Hoe werken we hier samen? Wat voor bedrijf willen we zijn?’ De behoefte aan mantelzorgers in Nederland – nu al ruim 4 miljoen – zal met de vergrijzing en terugtredende overheid alleen maar toenemen. Van Dijk: ‘Kortom, dit is een vraagstuk van de hele samenleving.’

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.