De impact van De Ruijter: in 100 jaar van pap naar hagelslag 

Met het 125-jarig jubileum van VNO-NCW kijken we terug op bedrijvigheid en ondernemerschap in Nederland. Nederlandse bedrijven hebben vaak grote invloed gehad op onze samenleving. Zo kwam het Friese Drachten tot ontwikkeling door Philips, droeg Gazelle bij aan de emancipatie van vrouwen en veranderden De Ruijter, Venco en Venz onze eetcultuur. In dit afsluitende derde deel: hoe hagelslag de pap van de ontbijttafel verdreef.

Echt Nederlands eten? Stamppot, zullen velen zeggen. Bitterballen, haring, misschien snert. Maar laten we onze broodtraditie ook niet over het hoofd zien. Boterhammen en beschuit met zoet strooigoed als hagelslag en muisjes zijn typisch en min of meer uniek Nederlands.  

Zoetigheid was eeuwenlang een luxegoed in Europa. Honing was weliswaar veelvoorkomend, maar ‘echte’ suiker was voorbehouden aan de rijke elite. De meeste mensen aten groenten, aardappelen, en, vooral, pap. Een plak kaas op brood was al een hele traktatie.  

 

Tot halverwege de 19e eeuw werd suikergoed voornamelijk gebruikt bij speciale gelegenheden, zoals de geboorte van een kind. De anijstraditie bij een bevalling bestond al, omdat anijs genezende krachten werd toegedicht. Toen suiker iets goedkoper werd, begon men beschuit met ‘geboortemuisjes’ te serveren: anijszaadjes met een gesuikerd laagje eromheen.  

Slechte gebitten

Cornelis de Ruijter, die in een banketbakkerij had geleerd hoe geboortemuisjes werden gemaakt, was in 1860 de eerste die ze in gestampte vorm maakte. Oude mensen, met slechte gebitten, konden de zoete, maar harde lekkernij vanaf dat moment ook eten. Deze De Ruijter-klassieker is nog altijd in de winkels te vinden.  

De eerste stap richting chocoladehagelslag werd gezet in 1919. Dropfabrikant Venco begon pure anijskorrels te verkopen. Hagelslag, noemden ze dat. Dat was een goede timing, want suiker werd in die jaren als gezond gezien. Dat is waarschijnlijk de reden dat zoet broodbeleg zo populair is in Nederland. Bovendien steeg de welvaart in Europa hard en ging de (voedsel)innovatie snel. Producten die tot dan toe exclusief waren, zoals suiker en chocolade, werden opeens betaalbaar voor veel mensen.   

Hagelslag werd een denderend succes, en is nu niet meer weg te denken van de Nederlandse ontbijttafel. De Ruijter, ondertussen wereldberoemd in Nederland, speelde daarop in en ging vruchtenhagel verkopen: pure suikerhagel met fruitsmaakjes. 

In de jaren 30 volgde chocoladefabrikant Venz met de eerste echte chocoladehagelslag. Hoe het ontstond, is niet bekend, maar het leukste gerucht is dat een 5-jarig jongetje brieven naar Venz stuurde met de vraag of ze alsjeblieft broodbeleg van chocola konden maken. Voor Venz wat het toen een simpele optelsom: anijshagelslag was al mateloos populair voor op brood, dus waarom geen chocoladeversie maken? Een Nederlandse klassieker was geboren.