Ook de laatste ultieme poging om tot een Pensioenakkoord te komen is mislukt. Tot grote teleurstelling van VNO-NCW-voorzitter Hans de Boer. Nu is er niets. Geen zekerheid over toekomstig inkomen voor de burger én geen zekerheid voor ondernemers. En bepaalt de politiek de volgende stap. 'Dit is veel groter dan alleen de pensioenen.'
Het Pensioenakkoord gaat er voorlopig niet komen. Waarom is dat erg?
'Dat is erg omdat daarmee oplossingen voor tal van knelpunten van tafel zijn geveegd. Denk aan gepensioneerden die al jaren hun pensioenen niet geïndexeerd krijgen en zelfs gekort zien worden. Denk aan jongeren die geen vertrouwen meer hebben in pensioenregelingen en zich afvragen waarom ze hier nog aan mee moeten doen. Dat holt de solidariteit uit.'
'Bovendien blijven mensen nu onzeker over hun inkomen in de toekomst. Dat is een desintegrerende factor voor de politiek en de polder die veel groter is dan alleen de pensioenen. Het is dus ook erg voor de samenleving als geheel. Daarom ben ik hier ook echt verdrietig om.'
Hoe treft het uitblijven van een nieuw pensioenstelsel werkgevers precies?
'Een Pensioenakkoord had werkgevers stabiele premies opgeleverd en rust aan het arbeidsfront, zo simpel is dat. Werkgevers hebben baat bij een moderne en toekomstbestendige pensioenregeling, die ook gezien wordt als aantrekkelijke arbeidsvoorwaarde. Daar komt nog bij dat ondernemers belang hebben bij een stabiel maatschappelijk klimaat. Zo'n klimaat krijg je alleen als de politiek – en de polder kan daaraan bijdragen – in staat blijkt om oplossingen te brengen voor problemen waar mensen mee kampen.'
En als dat dus niet lukt?
'Het overleg in de polder en in de politiek betekent compromissen sluiten. Dat is moeizaam en geeft geen spetterende uitkomsten, maar als we dat niet voor elkaar krijgen, ontstaat er een voedingsbodem voor ad-hoc-politici en one-issue-partijen. Als die vervolgens een meerderheid krijgen, gaan ze het beleid bepalen. Zo iemand als Baudet heeft bijvoorbeeld gezegd dat hij uit de EU wil stappen. Dat is natuurlijk op zijn zachtst gezegd niet gunstig voor het ondernemersklimaat.'
'we wáren er vrijwel uit met zijn allen. het liep stuk op de extra eisen van de vakbonden'
Als er zoveel van afhing voor iedereen, waarom is het overleg dan toch mislukt?
'De discussie ging uiteindelijk niet meer over het nieuwe pensioenstelsel: daar waren we vrijwel uit met zijn allen. Waar het wél op is stukgelopen, zijn de extra maatregelen die de vakbeweging nodig zei te hebben om het nieuwe pensioenstelsel erdoor te krijgen bij de achterban. Dat ging onder meer over de vertraging van de stijging van de AOW-leeftijd, over de koppeling tussen de levensverwachting en de pensioenleeftijd en over de fiscale mogelijkheden voor vervroegd uittreden.'
Waren het kabinet en de werkgevers niet bereid om hierover mee te denken?
'Volgens mij zijn zowel het kabinet als wijzelf verder gegaan dan de vakbeweging had kunnen dromen. Vergeet niet dat het allemaal om zeer kostbare maatregelen gaat. De stijging van de pensioenleeftijd naar 67 jaar drie jaar uitstellen tot 2024, zoals het kabinet uiteindelijk voor haar rekening wilde nemen, kost miljarden. Na 2024 geldt in principe de 1-op-1-koppeling, dus 1 jaar langer leven is 1 jaar langer doorwerken. We waren met zijn allen bereid vast te leggen dat dit niet houdbaar is. Inclusief verwijzing naar een eerder voorstel om een jaar extra levensverwachting te vertalen in 6 tot 8 maanden later pensioen. Dat was nota bene de formulering van de vakbeweging zelf. Toch bleek het niet genoeg. De vakbonden wilden het nú meteen vastleggen. Maar dat betekent dat het kabinet er ook nú meteen dekking voor moet vinden, wat een plek op het strafbankje van de EU had opgeleverd. Onhaalbaar en dat wist de vakbeweging.'
Wat neemt u de vakbeweging nog meer kwalijk?
'Dat ze terugkwamen op hun eigen voorstellen. Zo lag er een forse concessie van het kabinet voor de heffing van 52 procent bij vervroegd uittreden. Die heffing, een soort boete, zou de laatste drie jaar voor uittreding gehalveerd worden. De vakbeweging wilde voor het laatste jaar een boete van nul. Daarom was ik met een voorstel gekomen waar dat in zat. Vorige week wilde het kabinet daar nog niet aan, maar gisteren wel. 'In the pocket', dacht ik, maar ook dat bleek toch niet voldoende.'
'de vakbeweging is niet in staat haar achterban begrip te laten opbrengen voor compromissen'
'Een ander voorbeeld: het idee om zzp'ers verplicht pensioen te laten opbouwen, was al van tafel. Overeengekomen was om de vrijwillige toetreding van zzp'ers tot pensioenregelingen makkelijker te maken. En dan wordt die verplichting vervolgens toch weer op tafel gelegd.'
'En nu is dus alles weg. Terwijl we het zelfs over de dekking al eens waren, die voor een deel uit werkgeverssubsidies gehaald had moeten worden.'
Waarom laat de vakbeweging zo'n pakket van vele miljarden liggen?
'Dat zit hem uiteindelijk niet in de inhoud. Het probleem is dat de vakbondsbesturen niet in staat zijn om hun achterban begrip te laten opbrengen voor compromissen. Dat de vakbeweging dat niet meer voor elkaar krijgt door die alles-of-niets-houding, maakt me echt verdrietig. Want het geeft daarmee voeding aan een maatschappelijk klimaat waarin ad-hoc-politiek gedijt. Met als triest voorbeeld de Brexit in het Verenigd Koninkrijk.'
En nu?
'De bal ligt op dit moment bij het kabinet. Dat zal, vermoed ik, terugvallen op het Regeerakkoord. Wat daarin staat, is op zichzelf goed, maar komt niet tegemoet aan de extra wensen van de vakbeweging. Ik vermoed dat de Tweede Kamer in wat er allemaal over tafel is gekomen gaat shoppen. De politiek gaat er dus mee vandoor. Hoe dat uitpakt moeten we afwachten. En hoe we dat vervolgens moeten gaan uitwerken in de pensioenfondsbesturen valt ook te bezien.'
Wat betekent het voor VNO-NCW dat de polder niet heeft kunnen leveren?
'Ik ben in elk geval ontzettend blij dat we naast het sociale dossier bij VNO-NCW ook buitenlandse handel doen, en innovatie en onderwijs en zo nog vele onderwerpen. En we gaan door om de arbeidsmarkt in goede banen te leiden en werkgeverschap aantrekkelijker te maken. En misschien blijkt het uiteindelijk positief dat er nu in elk geval een duidelijk politiek debat komt over de toekomst van de pensioenen.'
Op de hoogte blijven van onze interessantste en leukste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.
Welke problemen had het Pensioenakkoord moeten oplossen? En hoe zou dat nieuwe pensioencontract er dan uit hebben gezien? Lees het hier.
