Heden is overleden.... de doodbidder

Klop klop klop… klinkt het op de deur. Als je vroeger open deed liep je zomaar de kans een doodbidder op de stoep aan te treffen. Maar wat deed deze uitgestorven kleine zelfstandige eigenlijk? In de serie ‘Het zit erop’: de doodbidder.

Een overlijden is nooit leuk, maar iemand moet het slechte nieuws verspreiden. Tegenwoordig heb je daarvoor de telefoon, een rouwkaart en voor de mensen die wat verder van de overledene afstaan is er altijd nog de advertentie in de krant. Maar hoe gebeurde dat vroeger?

Het zit eropVroeger bepaalden ze het straatbeeld, vertrouwde ondernemers als de voddenboer, de schillenboer met zijn paard en wagen of de scharensliep. Zon, regen, wind, barre kou: altijd onderweg om brood op de plank te krijgen. Vaak zijn ze verdwenen zonder dat je het goed en wel door had. Ingehaald door de vooruitgang. De werkzaamheden worden nu machinaal gedaan, of het gebeurt zelfs helemaal niet meer. Of zou het toch…? Forum maakt een serie over de (bijna) verdwenen ambachten. Deel 8: de doodbidder.

Heden is overleden…

Soms brachten familieleden of buren het slechte nieuws, maar je kon ook de leedaanzegger – ook wel doodbidder genoemd – aan de deur krijgen. Een statige man, meestal met zwarte hoge hoed of steek, zwarte broek, lange zwarte jas en glimmende schoenen. Rouwbrief in de hand: Heden is overleden… Zo begon het dan vaak. Later ging de kleine ondernemer ook onderdelen van de begrafenis regelen, zoals het verhuren van kledingstukken en het uitnodigen van de gasten.

Tekst loopt door onder de foto

Bietje wekt

Niet alleen familieleden, buren en bekenden werden aangezegd, maar ook de dieren van de overledene. Een oud gebruik was om bij het overlijden van een imker voor zonsopgang de bijen te wekken door op de korf te kloppen en het verdrietige nieuws te melden. ‘Bietje wekt, uw meester vertrekt.’ Zo werd voorkomen dat de bijen hun imker gingen zoeken en nooit zouden ophouden met zwermen.

Doodbiddersoproer

Het aanzeggen is een oud beroep. Al in de zeventiende eeuw was er in Leiden een doodbiddersgilde. En in 1696 was er in Amsterdam zelfs een doodbiddersoproer. De invoering van een nieuwe belasting op begraven wekte zoveel woede dat de woning van de burgemeester werd geplunderd. Inmiddels is dit beroep uit het straatbeeld verdwenen. Ingehaald door modernere communicatiemiddelen. De deur kan weer met een gerust hart worden geopend.

Dichter François HaverSchmidt, beter bekend als Piet Paaltjens, had een fascinatie voor het werk van de doodbidders.
Onderstaand gedicht schreef hij rond 1850.

Als ik een bidder zie loopen,
Dan slaat mij ’t hart zo blij.
Dan denk ik hoe hij ook weldra
Uit bidden zal gaan voor mij.