Zeg je Groningen, dan zeg je gaswinning. En aardbevingen. Dat zal hét item zijn in de komende verkiezingsstrijd, terwijl de provincie niet eens zoveel te vertellen heeft over het gas. Hoe zal dit uitwerken?
Ik heb toevallig net mijn eerste schademelding bij de NAM ingediend, zegt Cas König, directeur van ESD-SIC, producent van siliciumcarbide in Delfzijl. Voor het eerst heb ik thuis scheurtjes gezien die er eerst niet waren. Dus dat moet door de bevingen komen. En dan vind ik het logisch dat degene die de schade heeft veroorzaakt, deze vergoedt.
König heeft op het bedrijf nog geen schade ondervonden. Het is wel de bedoeling om binnenkort de gebouwen en constructies te onderzoeken op bestandheid tegen bevingen. Eventuele extra maatregelen komen voor rekening van de NAM. Wat wij hier doen (siliciumcarbide is hard materiaal dat onder meer wordt gebruikt voor slijpen en polijsten, en voor dieselroetfilters; red.) levert geen direct gevaar op voor de volksgezondheid, maar bij een beving kan er natuurlijk altijd een gasleiding breken. Dit zou bij ons op het terrein wel tot problemen kunnen leiden, zegt König.
Hij kan zich, met het oog op de aardbevingen, voorstellen dat een bedrijf dat voor nieuwbouw staat zich afvraagt of Noordoost-Groningen nog wel de juiste locatiekeuze is. Maar ESD-SIC zit er al veertig jaar en heeft geen vertrekplannen. Voor ons hangt het vestigingsklimaat meer af van de beschikbaarheid van arbeidskrachten en een goede infrastructuur, en dat is in deze regio meer dan uitstekend. Hij vindt dat het gaswinningsvraagstuk moet worden gezien als de Deltawerken in Zeeland. Daar hebben we ook met het hele land voor betaald. En dan levert het Groningse gas nog geld op ook.
Gaswinning hét item
Gaswinning en aardbevingen: iedere Groninger heeft ermee te maken, direct of indirect. Het is hét item van de komende verkiezingen, zegt Jan-Willem Lobeek, die zich bij VNO-NCW Noord met dit lijvige dossier bezighoudt. Misschien hebben de Provinciale Staten formeel weinig te zeggen over de gaswinning, maar die grijpt wel op vele manieren in op de Groningse samenleving. Denk maar aan de schadeproblematiek, economie, ruimtelijke ordening, vestigingsklimaat, het krimpvraagstuk.
Voor VNO-NCW Noord staat als een paal boven water dat voortzetting van de gaswinning in het belang is van de bv Nederland, en dus ook van Groningen zelf. Probleem is dat de gemiddelde Groninger momenteel denkt dat alleen het Rijk ervan profiteert. Die stemming zou ook tot uiting kunnen komen in het kieshokje op 18 maart. Lobeek: Er is meer draagvlak nodig. Ja, je hebt er last van als je schade krijgt aan je huis, maar er komt ook veel werk uit voort voor Groningers. De ellende moet niet worden uitvergroot in de hoop om meer compensatiegeld te krijgen. We moeten uitkijken voor het Calimero-gevoel, want dat maakt de regio nog onaantrekkelijker als vestigingsplaats.
Kamp moet meer doen
Dat neemt niet weg dat ook het bedrijfsleven vindt dat het Rijk, in de persoon van minister Kamp van Economische Zaken, meer moet doen om de last die Groningen heeft van de gaswinning te compenseren. Er moet snel duidelijkheid komen in de nieuwe bouwnormen voor woningen en bedrijfspanden en -installaties. Die normen geven aan hoe veilig gebouwen moeten zijn, en hoeveel geld er in aanpassing moet worden gestoken. Zolang die nieuwe normen er niet zijn, weten ondernemers niet waar ze aan toe zijn en stellen zij investeringen uit. Dat geldt bijvoorbeeld voor de chemische industrie in Delfzijl.
Groningen zou ook een groter percentage van de gasbaten moeten krijgen, vindt VNO-NCW Noord. Lobeek denkt dat als hetzelfde zou gebeuren in de regio Den Haag, het ongetwijfeld sneller en adequater zou worden opgepakt. Allereerst raakt het in dat geval veel meer mensen en ten tweede ervaren de beleidsmakers het dan zelf.
Het huidige provinciebestuur, Gedeputeerde Staten, wil dat minister Kamp de gaskraan verder dichtdraait dan hij onlangs heeft aangekondigd. Hij wil dit jaar maximaal 39,4 miljard kuub uit de grond halen, 3,1 miljard minder dan hij had gepland. Gedeputeerde Staten willen dat de gaskraan verder dichtgaat, naar 30 miljard kuub per jaar. Zij overwegen daarvoor naar de Raad van State te gaan.
Door 3,1 miljard minder op te pompen, loopt Kamp al circa 800 miljoen euro voor de staatskas mis. Nóg veel minder oppompen leidt dus tot bezuinigingen elders op de rijksbegroting. Toch zijn er ook ondernemers die voor deze optie voelen. Zolang de veiligheidsrisicos niet bekend zijn, is het logisch om minder gas te winnen. Geen wetenschapper kan tot dusver aangeven wat die risicos zijn, zegt Harald Binnekamp, eigenaar van een fotostudio en voorzitter van de Bedrijven Vereniging Loppersum, de plaats die bekendstaat als het epicentrum van de bevingen in Groningen. We zijn niet alleen een krimpregio, maar ook een bevingsregio, zegt hij. Het aantal mensen dat vertrekt neemt toe, het aantal dat zich hier vestigt neemt af. En het bedrijfsleven is toch afhankelijk van burgers.
Ook positief nieuws
Aan de andere kant signaleert hij ook positieve ontwikkelingen. Het dorp telt twee grote bedrijven, vestigingen van Hubo en Albert Heijn. De Hubo breidt uit en AH start binnenkort met de bouw van een nieuw, aardbevingsbestendig pand. De bevingen bieden ook kansen voor het bedrijfsleven. Mensen gaan verbouwen, hebben spullen nodig voor een nieuwe inrichting of maken gebruik van een compenserende regeling om hun huis energiezuiniger te maken.
Daar staat volgens hem tegenover dat bedrijven ook zelf schade ondervinden. De boel staat nog niet op instorten, maar de plaatselijke kroeg moest bijvoorbeeld de bovenzaal drie maanden sluiten als gevolg van een onveilige situatie. Binnekamp vindt dat bedrijven moeten worden gecompenseerd voor het tijdelijk gemis aan inkomsten. Zelf huurt hij met negen andere bedrijven een ruimte in het voormalige gemeentehuis. Dat is zes jaar geleden gerenoveerd, maar is als gevolg van bevingsschade alweer toe aan een nieuwe renovatie. Hij gaat ervan uit dat de eigenaar alle kosten kan verhalen, en hij er zelf als huurder niet voor op hoeft te draaien.
Black box
Politieke partijen die van de gaswinning een belangrijk thema maken, zullen het goed doen bij de verkiezingen, verwacht Binnekamp. Maar of dat ook tot grote verschuivingen leidt? Er zijn steeds meer gevestigde partijen die in elk geval op de lijn zitten van: gaswinning is nodig, maar niet ten koste van de veiligheid van de bewoners. Jan-Willem Lobeek van VNO-NCW Noord houdt rekening met een landelijk effect in de verkiezingsuitslag. De PvdA zit sinds mensenheugenis in het provinciebestuur, maar zal een tik krijgen omdat mensen geneigd zijn om te stemmen met de landelijke politiek in het achterhoofd.
Hij vindt het lastig te voorspellen welke partij het grootste wordt en tot welke samenstelling van het provinciebestuur dat leidt. Er zijn coalities denkbaar waarbij Lobeek het ziet gebeuren dat het bestuur naar de Raad van State stapt om de gaswinning drastisch te verminderen of zelfs stop te zetten. En met de Raad van State weet je het nooit. Dat is een black box.
In opdracht van VNO-NCW Noord onderzocht Lisa van der Molen, masterstudent economische geografie in Groningen, wat de gevolgen zijn van het uiteindelijk wegvallen van de gaswinning in het noorden. Inmiddels is tweederde van het aanwezige gas gewonnen. Als de winning helemaal stopt, verdwijnt tweederde van de negentienduizend banen in de sector in de regio, aldus Van der Molen. In het transport en de handel van gas blijft de werkgelegenheid bestaan. Groningen kan gebruik blijven maken van de gasinfrastructuur en de kennis die is opgebouwd. Van der Molen noemt onder meer de mogelijkheid van transport en opslag van groen gas, waterstof en CO2.
In januari 2014 sloten de provincie Groningen, de NAM en het Rijk een akkoord om de veiligheid te vergroten, de schadeafhandeling te versnellen, en de leefbaarheid en de economie een impuls te geven. Daar is 1,2 miljard euro mee gemoeid. Maar volgens de provincie is het akkoord nu al aan herziening toe. Vorig jaar werd er nog uitgegaan van negen gemeenten met in totaal 121 duizend inwoners. Inmiddels hebben ook de stad Groningen en twee andere gemeenten schade ondervonden van de bevingen. Dat betekent een verdrievoudiging van de aantallen inwoners en gebouwen.
