Forum Nieuwjaarsenquête: Ondernemers belonen zitvlees kabinet

In woelige tijden waarderen ondernemers een kabinet dat standhoudt. Dat blijkt uit de Forum-Nieuwsjaarsenquête van 2016. Voor het tweede jaar op rij weet het kabinet zijn rapportcijfer op te krikken. Ook terug van weggeweest: het CDA als tweede ondernemerspartij.

De blijmoedigheid waarmee het kabinet-Rutte II crisis na crisis weet te doorstaan werpt zijn vruchten af. Waren ondernemers twee jaar terug nog vernietigend in hun oordeel over het kabinet (rapportcijfer 4,9), vorig jaar wist de ploeg van Rutte zich te revancheren met een mager zesje (5,6). Weer een jaar later begint de overlevingskunst van de VVD-PvdA-coalitie enige bewondering op te roepen: ‘Uiteindelijk redt het zich iedere keer weer uit een benarde situatie’. De beloning: het kabinet scoort gemiddeld een 5,8 bij ondernemers. ‘Uiteindelijk krijgt men in een hele moeilijke coalitie toch veel voor elkaar’, aldus een van de respondenten.

De kentering zet zich ook door in de waardering voor het kabinetsbeleid. Waar in 2014 nog 70 procent ontevreden of zeer ontevreden was hierover, was dat vorig jaar al gedaald tot 50 procent. Dit jaar is voor het eerst een duidelijke meerderheid tevreden tot zeer tevreden: in totaal 58 procent. Uit de reacties op de vraag wat het meest aanspreekt in het kabinetsbeleid blijkt dat vooral het pragmatisme van de coalitie als positief gezien wordt. Ook de ‘relatieve stabiliteit in tijden van onrust’ wordt geprezen. ‘Samen door tot het einde van de regeerperiode.’ Daarnaast wordt het ‘op orde krijgen van de overheidsfinanciën’ veelvuldig als pluspunt genoemd.

Meest populair
Dat laatste vertaalt zich in een prolongatie van Jeroen Dijsselbloem, minister van Financiën, als meest populaire minister. Het is zelfs de eerste keer tijdens deze kabinetsperiode dat een bewindspersoon hoger dan een zeven weet te scoren. Minister-president Rutte stijgt van een 6,3 naar een 6,4 maar wordt daarbij gepasseerd door Defensieminister Jeanine Hennis-Plasschaert die van een 6,2 naar een 6,5 gaat. Ook boven de zes scoren Edith Schippers, Melanie Schultz en Henk Kamp. Lodewijk Asscher is een van de weinige ministers die een slechter rapportcijfer krijgt dan vorig jaar: hij daalt van een 5,9 naar een 5,5. Nieuwkomer Ard van der Steur (Veiligheid en Justitie) doet het ietsje beter dan zijn voorganger. Ook hij moet het echter doen met een 5,5 (Opstelten vorig jaar een 5,2). Hekkensluiter volgens ondernemers is Ronald Plasterk die als enige onder de vijf blijft.Forum Nieuwjaarsenquête
De Forum Nieuwjaarsenquête is een landelijk onderzoek (via internet) naar de mening van directeuren van Nederlandse ondernemingen over het kabinetsbeleid op dat moment. Aan het onderzoek (dat werd gehouden in de periode van 18 december tot 4 januari) is deze keer deelgenomen door 259 leden van regionale ondernemersverenigingen die zijn aangesloten bij VNO-NCW. Van deze ondernemers geeft 37 procent leiding aan een bedrijf tussen de tien en honderd werknemers, 27 procent aan een bedrijf met minder dan tien werknemers en nog eens 35 procent aan een bedrijf met meer dan honderd werknemers.

Vette onvoldoende
Een dikke vette onvoldoende krijgt het kabinet dit jaar wederom voor het verminderen van de bureaucratie en regeldruk. Maar liefst 88 procent is daar (zeer) ontevreden over, nog een tandje erger dan vorig jaar. Ook voor de aanpak van de hoge belastingdruk krijgt het kabinet de handen niet op elkaar, al zijn ondernemers iets minder negatief dan vorig jaar. Het meest tevreden zijn ondernemers als het gaat om het stimuleren van de buitenlandse handel. En de koers van ontwikkelingssamenwerking ‘gericht op samenwerking van het Nederlandse bedrijfsleven en ontwikkelingslanden’. Een ruime meerderheid is ook best te spreken over het infrastructuurbeleid, al klinken uit sommige delen van Nederland andere geluiden. ‘Het loopt hier in het Zuiden al jaren vast en geen zicht op verbetering. Dit noem ik echt Randstadpolitiek.’

Ongelukkig zijn veel ondernemers met de nieuwe Wet Werk en Zekerheid. ‘Er was ons een versoepeling van het ontslagrecht beloofd, maar de WWZ heeft dat zeker niet gebracht. Integendeel zelfs’, stelt de een. ‘Het ontslagrecht is te weinig versoepeld waardoor de ondernemer niet snel personeel aanneemt’, constateert een ander. Ook de loondoorbetaling blijft een pijnpunt: ‘Wij wachten al jaren op een wijziging in de loondoorbetalingsverplichting bij ziekte. En dan niet alleen voor bedrijven met minder dan tien werknemers’, verzucht een ondernemer. Ook hier de link met werkgelegenheid: ‘Te weinig nieuwe banen door de loondoorbetaling bij ziekte van twee jaar.’

Gerommel
Een deel van de ondernemers stoort zich aan het gerommel binnen de politiek. ‘De VVD zou er goed aan doen het old boys network bij het grofvuil te zetten en veel kritischer te kijken naar de vertegenwoordigers die zij naar voren schuift.’ Een ander constateert: ‘De VVD is intern een zooitje met alle perikelen. De PvdA is haar sociale gezicht kwijt geraakt. Onvoldoende weerwoord op populistische praat van de PVV.’

Wellicht verklaart dit dat de stijgende populariteit van het kabinet zich nog niet helemaal door vertaalt in de peilingen. Zo’n 40 procent van de ondernemers zou als er vandaag verkiezingen waren op de VVD stemmen. Een flinke verbetering ten opzichte van de peiling van twee jaar terug (25 procent), maar de grootste ondernemerspartij heeft wel eens betere tijden gekend. Opvallend is dat het CDA weer terug is als de tweede ondernemerspartij, een positie die de afgelopen jaren was overgenomen door D66. Zo’n 11 procent van de ondernemers die bij de vorige Kamerverkiezingen op de VVD stemde zou nu voor het CDA kiezen. Nog eens 10 procent van dezelfde VVD-stemmers zou het niet weten op dit moment.

Vluchtelingen
Een van de grootste uitdagingen voor de politiek van het afgelopen en het komende jaar is hoe om te gaan met de vluchtelingenproblematiek. Ondernemers zijn matig te spreken over de manier waarop het kabinet op dit terrein opereert. ‘Vooral Rutte is te weinig zichtbaar in de vluchtelingenproblematiek’, stellen verschillende ondernemers. ‘Uit angst voor de ‘man met de kuif’ ontbreekt het aan een boodschap die helder maakt dat wij niet de problemen van de hele wereld kunnen oplossen maar tegelijkertijd wel een opdracht hebben om vanuit medemenselijkheid te handelen: laat de mensen hier tijdelijk komen, leidt ze op, geef ze de mogelijkheid werk of ervaring op te doen en maak wel duidelijk dat de opvang tijdelijk is’, stelt een ander. De groeiende vreemdelingenhaat blijkt veel ondernemers zorgen te baren. Er is te weinig tegengas tegen extreem rechts, vinden zij. ‘Nederland geeft zichzelf weg, dat is een angst die onder veel Nederlanders leeft. De PVV vaart hier wel bij en dat moet worden voorkomen.’ Wel stellen veel ondernemers respect te hebben voor de aanpak van staatssecretaris Klaas Dijkhoff die ‘doet wat hij kan’. Met als kanttekening dat ‘gemeenten niet overvallen moeten worden door een grote groep vluchtelingen, hetgeen onrust veroorzaakt.’

Sommige ondernemers zien de komst van vluchtelingen als een kans: ‘Nieuwe instroom van mensen in onze maatschappij is essentieel voor onze toekomst. Nieuwe mensen die hun leven willen verbeteren geven nieuwe dynamiek in maatschappij en economie.’ Veel anderen zien wel grenzen aan waar Nederland toe in staat is: ‘We hebben gewoon een Europese afspraak waaraan we gehouden zijn. Het gebeurt nu sober maar humaan en dat is oké. En dat we proberen om alle vluchtelingen zo snel mogelijk te screenen en huisvesten lijkt me ook behoorlijk te lukken. Maar ook dat dit zo niet door kan gaan en we dus Europees proberen deze stroom in te dammen.’

Europese unie
Over die Europese aanpak zijn veel ondernemers echter somber. Waar zo’n 54 procent zich ontevreden toont over de aanpak van het Nederlandse kabinet, is maar liefst 78 procent dat over de aanpak van de Europese Unie als geheel. ‘De EU drijft jammerlijk uiteen op de golven van nationale ressentimenten’, vreest de een. ‘Er is geen eenheid binnen de EU. Daardoor onttrekken landen zich aan een uniform beleid, maar nog erger, het probleem wordt te weinig bij de wortel aangepakt’, constateert een ander. Veel ondernemers zien het beter bewaken van de buitengrenzen als noodzakelijke stap: ‘Frontex, het Europese Agentschap dat zich toelegt op samenwerking als het gaat om de buitengrenzen, moet nog veel verder worden versterkt dan nu de plannen zijn.’

De deal met Turkije wordt door sommige ondernemers als onverantwoord en naïef gezien. ‘We hebben Turkije te veel macht gegeven.’ Meer heil verwachten ondernemers van Duitsland: ‘Het is een hell of a job om alle lidstaten op een lijn te krijgen, maar wel noodzakelijk. Onder aanvoering van Merkel lijkt dit toch steeds meer te gaan lukken.’

Welk cijfer geven ondernemers aan de ministers?

Jeroen Dijsselbloem (Financiën)	Jeanine Hennis-Plasschart (Defensie)	Mark Rutte (Algemene Zaken)
Edith Schippers (Volksgezondheid, Welzijn  en Sport)	Melanie Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu)	Henk Kamp (Economische zaken)
Bert Koenders (Buitenlandse Zaken)	Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handelen Ontwikkelingssamenwerking)	Jet Bussemaker (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap)
Stef Blok (Wonen en Rijksdienst)	Lodewijk Asscher (Sociale Zaken en Werkgelegenheid)	Ard van der Steur (Veiligheid en Justitie)
Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)